samen werken

Vandaag vroeg op voor het vertrek van Helma. Jona wekte ons, want beiden waren we door het hanengekraai geslapen. Nog een laatste fruitsalade en een kopje thee en een warm afscheid van Helma. Rodgers rijdt ons vandaag met de dental car naar Myafwa. De spullen zijn gisteravond al overgeladen, maar waar is de back key van de pick up???? Zoeken, bellen naar Jonathan. Oké er is nog een reservesleutel. O ja, zijn er nog genoeg bednetten. Nee, ook op het laatste moment nog ingeladen. Ik ben zo gewend aan mijn vaste team dat ik nu toch weer voor control moet gaan zorgen. Al met al dus wat later in Myafwa. Het is er rustig, de mensen zitten geduldig te wachten. Hakuna Matata.... Ann vertelt weer wat over malariapreventie en bednetten. Het is leuk om te zien dat Amos en Ann de simpele education boekjes gebruiken die ik voor ze gekocht heb in Kakamega. Ze nemen ze mee naar huis en bereiden hun health talk voor. In Myafwa altijd veel echt arme mensen op blote voeten en kinderen met gaten in hun kleren. Hier en daar geef ik weer wat weg uit de grote AH zak. Jongens of meisjes kleren? Het maakt niet uit, de laatste mode, passen de kleuren wel bij elkaar? Een meisje van 15 met itching and swelling in the private parts.

Ik kom er niet achter wat er aan de hand is, ze wil me niets laten zien. Is ze zwanger? Nee, zwangerschapstest negatief. Nog een poging, arm om haar schouder. Ze laat het toe dat ik een vluchtige blik kan werpen. Niets bijzonders te zien. Maar wat is er aan de hand? Zo moeilijk om er achter te komen wat er in die koppetjes om gaat. De baby van 5 weken die vorige week ook bij me was. Gaat eigenlijk best goed, maar de moeder is bleekjes. Ze heeft echt een beetje ijzer nodig. Dan moet ze ook een boekje en consult kopen voor 100 shilling. No money. Altijd weer die dilemma’s..... En ik maar propageren dat breastfeeding tot 6 maanden het beste is en dat is ook zo.

Een juweel van een plaatje geschoten van een oude baas onder de boom. Needs Kenya men?

Vanmiddag kwamen Jona en Stanley terug met de sisters van Rebecca om te kramen. Aandoenlijk om te zien hoe er dan opeens weer een heleboel spullen gekocht zijn. Matras, kleertjes voor Overton, enz. en alles wordt gelijk op het hoofd van eén van de kids van Jona naar Stanleys huis gedragen. Voordeel van een groot gezin.... Jona woont naast het doctors house en Stanley weer daarnaast. Leuk om te zien hoe Stanley straalt van geluk en echt vader is geworden. Jona haalt nog een vergeten cool box uit de dentalcar met de vaccinaties.... Ik ben blij dat ik morgen weer met mijn eigen team naar Mulwakari kan gaan.... het is zo vertrouwd.

sickle cel anaemie

Dit prachtige meisje zag ik gisteren in Mundika. Ze heeft een ernstige bloedarmoede. De zorgen van moeder zijn zichtbaar zonder woorden.

twee emmertjes water halen

peter hankees en overton andries

it's a boy

Vanmorgen om 5 uur bij het krieken van de dag heeft Rebecca het leven geschonken aan een gezonde zoon! In alle vroegte is Stanley weer naar Busia gereden om zijn zoon te bewonderen. De vader mag niet bij de bevalling aanwezig zijn op de maternity. Josephine de vrouw van Jona heeft Rebecca begeleid tijdens de weeen en persen. Tijdens het spreekuur in Mundika belde een overgelukkige Stanley me om de naam van mijn echtgenoot te spellen.... De nieuwe wereldburger krijgt de namen Overton ANDRIES....

Peettantes Marjon en Helma zijn vanmiddag op kraambezoek geweest bij Stanley en Rebecca thuis. De trotse vader heeft een oranje HOLLAND T shirt aan. De eerste voetbal is voor Stanley met een paar hollandse klompjes. Gelukkig had ik zaterdag in de nakumat nog een blauw luierpakje gekocht, want in mijn voorraad kinderkleren zaten alleen meisjeskleren. Want jullie begrijpen ik had natuurlijk op een meisje gehoopt... Jona zei vanmorgen : Kenia needs men....

Het kleine zwarte jongetje was stevig ingepakt al klaar om zich voor te bereiden op de Friese Elfstedentocht. Ja, want met een Friese peetoom en de eerste sneeuw in Nederland kan je niet vroeg genoeg beginnen. Andries sr. zal de beschuit met blauwe muisjes nog aan het boodschappenlijstje moeten toevoegen. Zo leer je ook weer wat van de Keniaanse cultuur. De eertse vier dagen mogen er geen maannen op kraambezoek komen uit respect voor de vrouw. Vanmiddag ging Ann dan ook met ons mee.

Verder een prettig lopend spreekuur met invaller Nurse Jeven.... Een weinig spraakzame man met weinig empathie. Jammer voor Stanley, maar ik ben blij dat het vaderschapsverlof maar twee dagen is.... Vandaag weer een meisje met sikkelcelanaemie en heel laag Hb. Met de schoongemaakte nauwkeurige meter meten we een waarde van 5, 5 g/dl.( normaal 12 g/dl) Ik hoop dat ze opknapt zonder bloedtransfusie.

Helma heeft nog wat mooie foto’s gemaakt tijdens het spreekuur en genoot weer van alles wat in en om de dispensorie gebeurde.

Morgen wordt Helma naar Kisumu gebracht door Jona. Komt handig uit want de auto moet toevallig voor service.... en op de terugweg haalt hij de ouders van Stanley in Luanda op. Gaat hier allemaal zonder fileleed. 100 km naar Kisumu rijd je in anderhalf uur inclusief potholes.

early morning star?

Vrijdagmiddag een warme ontmoeting met Helma op de airport in Kisumu. Grote verrassing: Ann was meegereden om het petekind van doctor Hankees te laten zien. Dikke knuffels van peettante Helma voor de kleine Hankees en natuurlijk plaatjes schieten. In Kiboko hadden we elkaar veel te vertellen over onze belevenissen de afgelopen weken.

Zaterdag eerst shopping in de Nakumat voor speelleermiddelen voor de Morning Star School. Met de local president van SOR optimisten naar de Morning Star School. De Morning Star School is een sponsorproject van de SOR optimisten Wageningen. De allerkleinsten (nusrsery school kleuterschool) worden opgevangen en krijgen eten en drinken. Begonnen als opvang voor weeskinderen( deels HIV positief), maar nu uitbreiding naar de primary school. Met eerder gedoneerd geld zijn inmiddels toiletten gebouwd en is een borehole gemaakt. Op de school wachten ons de zingende kinderen op. Het wordt een compleet koninginnedag feest. Engelse liedjes ingestudeerd, zaklopen, fleslopen hoepelrace. De boom die Helma in juli heeft geplant groeit uitbundig. We mogen opnieuw een boom planten. Voor mij extra bijzonder om dit op de trouwdag(57 jaar) van mijn ouders te doen. Oficiele opening van de toaletten en steeds maar weer zingen en spelletjes. De onderwijzers zijn hier echt bevlogen, in de klaslokalen zelfgemaakte posters.

Ontroering, bewondering en vrolijk lachende zingende kinderen. Wat is dit mooi om te zien dat er met weinig middelen zoveel voor elkaar te krijgen valt, dankzij de inspiratie en gedrevenheid van de onderwijzers en de steun van de SOR optimisten. Dankzij jullie steun, vrienden en familie van Josée en Albert en Con, kunnen we ze weer een mooi bedrag geven voor meer voorzieningen. Voltooing van de waterpomp en leermiddelen. Na 4 uur dansen, zingen en spelletjes met een lekkere traktatie voelen we ons Maxima. Zwaaien, klappen, rennen en spelen.... Maar hier ook maximaal resultaat en zo’n goede stimulans.

Het meest ontroerende was nog dat ze altijd is kortjakje ziek in het engels hadden ingestudeerd.

Terug in Kiboko vielen we middenin een weddingparty. Helma maakte en passant een volledige bruidsreportage. ’s Avonds feest van de SOR optimisten, waar ik voor het eerst kon zien hoe deze dames met elkaar dansen en zingen. De dames zijn allerminst ondervoed en het is dat ik mijn bloedsuikermeter niet bij me had... maar enig overgewicht zie je wel in de upperclass.

Vandaag gewoon geluierd in Kiboko, maar nog wel genetwerkt met twee Nederlandse vrouwen die in de slums werken met straatkinderen.

Helma overgehaald om gezellig mee te gaan naar Lwanya tot grote vreugde van de staff. Op weg naar Lwanya krijgen we een telefoontje van Stanley dat hij met Rebecca, 37 weken zwanger, naar de maternity van DH Busia gaat omdat de weeën zijn begonnen. Morgen beschuit met muisjes voor een newborn morning star..??

ochtendspits

Lange files op de Nederlandse wegen staan als gevolg van winterse buien. Hier schijnt weer een stralend zonnetje. Ik rijd in een kwartiertje naar Buradi over een prachtige gravelweg door de negorij. Geen oponthoud tenzij er een tankauto een pothole te snel neemt.

Protus houseboy waterman father

buradi vrijdag

Morning Star School

ugali en sukuma wiki

pictures and lectures

Nooit te oud om te leren. Met wat hulp van fotograaf Fred lukt het me nu in een vloek en een zucht foto’s op het blog te zetten... Nu alleen nog auteursrechten en publicatierechten aan de patiënten vragen. Jullie zien dat ook hier de winter zijn intrede doet... De kinderen worden in dikke winterjassen gehuld en een lekkere warme muts op de kop. Geen wonder dat je koorts krijgt. Ook al zeg ik er steeds wat van.... Ann ook maar weer eens vragen om het in haar health talk aan te kaarten. De skipakjes zijn vast uit het hoge noorden geimporteerd. Vandaag een gewoon spreekuur met ouderen, die soms terugkomen voor een second opinion. Weer een vrouw van 52 met ernstige bloedarmoede een HIV test gedaan: positief. Echtgenoot was al 17 jaar geleden overleden, oorzaak onbekend. Ijzerpillen en foliumzuur gaan als zoete broodjes over de toonbank. Een jongen die een maand geleden een klep op zijn linker oog had gehad met een stuk rubber. Diverse malen in Busia geweest. Druppels gehad om de oog druk te verlagen. Nog steeds wijde pupil en hij kan er niets meer mee zien.... verloren oog. Heb hem nog wel naar Kakamega gestuurd, maar het zal een illusie zijn, dat er nog wat te redden valt.

Vanmiddag met Jona even naar Nasewa Hospital gereden om te kijken of er nog iets van een finishing touch te zien is... We worden verwelkomd door een nurse(?) die meteen het visitorsbook op tafel legt. De MO ( medical officer) is not in charge... Een rondje rond de gebouwen gelopen. Sinds juli is er niets meer gedaan. Het is triest, want het ligt er prachtig en kan uitstekend functioneren. Volgende week maar weer eens proberen een afspraak te maken met de Districts MO in Busia.

Protus heeft zijn fiets opgeknapt. Begin december wordt zijn huisje vervangen. Morgen gaan vrouw en kinderen richting Nakuru waar ze de maand december zullen blijven met familie. Hopelijk is het voor het nieuwe jaar klaar...

Morgen gaan we direct na Buradi richting Kisumu, waar Helma om 17.00 landt. Samen brengen we het weekend in Kiboko resort door. Zaterdag brengen we een bezoek aan de Morning Star School. Ze krijgen een donatie voor nieuwbouw, bouw van latrines en leermiddelen.

Komende dagen dus even geen blog.

Stanley aan het werk

Bungengi

sick(le)

Vanmorgen voor we wegrijden word ik voorgesteld aan de echtgenoot van Winifred, die maandag uit het ziekenhuis is ontslagen. Hij bedankt me dat ik het leven van zijn vrouw heb gered.... God bless you... Vandaag zijn ze terug naar Nairobi gereisd. Ik heb ze als aandenken een paar delfts blauwe hollandse klompjes gegeven. Op weg naar Mulwakari ligt er weer eens een trailer op zijn kant langs de kant van de weg. Vanmiddag ligt hij er nog, alleen nu erg veel mensen er om heen. Het druppelt een beetje binnen, maar in de loop van de ochtend wordt het steeds voller in de St Mary’s Church. Stanley heeft een jongen van 25, die al een paar dagen buikpijn heeft en steeds zieker wordt met koorts. Acute buik, geperforeerde blinde darm? Achterop de pikipiki ( brommer) naar Bungoma of Busia. In Mulwakari zitten we in between. Ik stel Bungoma voor, schijnt een groot ziekenhuis te zijn en over DH Busia ben ik ook niet zo enthousiast. De patiënt geeft echter de voorkeur aan Busia, omdat ze in Bungoma zo traag werken.... Oké, ze vertrekken richting Busia. Stanley roept me vervolgens bij een 6 jarig meisje dat bekend is met sikkelcelanaemie. Ze heeft een keelontsteking en koorts. Haar Hb is zo laag dat ze een bloedtransfusie moet hebben. Moeder heeft geen geld, het oudere zusje is al overleden aan deze ziekte. Het wordt me niet duidelijk waar de vader is. We nemen haar mee en een broer van moeder zal komen naar Busia om bloed te geven. Weer naar het DH Busia. Labwoman Ann mag het hele circus van registratie en opname nu ook eens meemaken. Ze is het hetzelfde ziekenhuis bevallen van haar wonderboy Peter Hankees. Het is weer heel druk, veel mensen in de wachtruimte. Geen dokter te bekennen. Na een minuut of 10 komt er een dokter aanlopen en verzamelt alle boekjes. Ik ga met Ann in de deuropening staan en hij zegt just wait. Na de eerste patient ben ik maar weer zo brutaal om me voor te stellen. Neemt mijn uitgestoken hand niet aan, maar ik begin mijn verhaal. Het meisje wordt met moeder binnengelaten in het hok dat spreekkamer moet heten. Er staat een tafel en een aftandse onderzoekbank. Na een korte anamnese, wil hij een venflon in brengen. Kindervenflon niet te vinden. Loopt weg en komt na enige minuten terug. De stuwband wordt gevormd door een stuk afgescheurde plastic handschoen. Geen geruststelling van het dappere meisje. Hup naald erin. Dan mag ze naar de kinderafdeling. Veel, veel kinderen, vol, vol. Nurses die vriendelijk lachen en natuurlijk zeggen dat ze niets kunnen doen voordat het patientendossier er is... Ik weet inmiddels de weg. Ik heb er intussen helemaal niet bij stil gestaan, dat de moeder haar de hele dag niets meer te drinken heeft gegeven. Flesje limonade uit de auto gehaald en dat eerst maar gegeven. Ook weer een leerpunt voor mij...

Op zoek naar de jongen met acute buik.Op de mannen ward niet geregistreerd. Toch naar Bungoma gegaan? We zullen het niet meer weten. Maar snel de mannen ward verlaten, want ik word nu echt een beetje onpasselijk van alles wat ik zie en ruik.

Ruim na vieren verlaten we het ziekenhuis en trakteer ik eerst de staff maar eens op bananen. Een wel erg late lunch. Op de terugweg naar Lwanya zeg ik uit de grond van mijn hart: Ik vind het een verschrikkelijk ziekenhuis. Hoe vaker ik er kom des te schrijnender ik het vind. Dit gaat echt je voorstellingsvermogen te boven. We kunnen wel werken met de schaarse middelen die RDN heeft in de bush. Daar maken we ook het beste van met ons fantastische team. Gelukkig kunnen we met elkaar ook lachen om wat er allemaal langs de kant van de weg gebeurt. Een lach en een traan, die ik hier nog niet heb gelaten, maar soms is het wel heel verdrietig wat ik allemaal zie.

sukuma wiki

De rit naar Myafwa op dinsdag is altijd mooi. Ook nu het droger wordt blijft het heerlijk ‘s ochtends door het heuvellandschap te rijden en ’s middags terug te wandelen tussen de koeien en geiten. In Myafwa is Mr. Koton al met zijn health talk bezig en er zitten veel moeders met kinderen. Een aantal maanden geleden is er een luifel gespannen voor de “wachtkamer”, zodat de mensen niet in de regen of in de brandende zon hoeven te wachten. Myafwa zorgt altijd weer voor verrassingen. De zoon van translator Concepta heeft gewoon malaria. De volgende heeft een enorme blaar onder zijn voet. Hmmm... open maken, dan heb je weer een porte d éntree voor rotzooi, maar nu kan hij ook niet lopen. Stanley is voor opzuigen. Een hoop sereus vocht met wat troep. Met een shot antibiotica naar huis en verbonden. Volgende week maar weer zien hoe het er uit ziet. Oma met kind van anderhalf, ondervoed, oedeem aan de benen, pluizig haar. Waarom is moeder er niet? 8 maanden zwanger en thuis... Laat ik maar weer eens een HIV test doen. Positief! Wat een droevenis. Kind naar de VCT verwezen met NAN, ijzer, multivitamines, enz. Oma verteld dat haar dochter ook naar de Antenatal en VCT moet. Zij is natuurlijk ook positief en ze moet behandeld worden. Vader zal ook wel positief zijn. En nu maar hopen dat oma de boodschap doorgeeft. Ik wil het kind wel volgende week terug zien. Jongen van 25 die fors afgevallen is en heel bleek is. Hij voelt zich belabberd en heeft koorts. Naast de bloodslide wil ik een HIV test doen. Hij weigert... Malaria is negatief, ik behandel hem wel en geef ijzer voor zijn bloedarmoede. Misschien is de bloedarmoede vanwege de malaria of andere infectie.... Volgende week komt hij terug. Volgens Stanley zit hij duidelijk in de ontkenningsfase. Vrouw van 34 met bloedarmoede en gewichtverlies. Ze heeft geen kinderen en woont met haar echtgenoot in het huis van overleden ( HIV) zwager en zorgt voor diens 4 kinderen. Ben vergeten te vragen waar haar schoonzus is.Haar HIV test is ook positief. Hoe heeft zij de besmetting opgelopen? Ondanks alle campagnes en WHO programma’s gaat de HIV besmetting door. Vooral in de rural areas, maar ook in de grote steden als Nairobi en Mombasa. De recente uitlatingen van de Paus worden wel sterk bekritiseerd las ik in de opiniestukken in de Daily Nation. Maar wie schrijft er in de Daily Nation? De middle class en die bereikt onvoldoende het ongeletterde deel van de bevolking. Misschien moet ik toch maar eens naar de kerk op zondag gaan om te horen wat er verkondigt wordt. Tja, en ik zit al drie dagen in de week in de kerk....

Weer een aantal gevallen van scabies: itching all over the body... We behandelen het hier met bezylbenzoaat. Een insecticidemiddel waar je je helemaal mee moet insmeren en na 24 uur uur wassen. Alle kleding en beddegoed moet ook worden gewassen. Amos instrueert de mensen goed, maar... of het ook lukt. In Nederland kom je het eenmaal per jaar tegen in de gemiddelde huisartsenpraktijk. Vandaag ook weer bij een jongen die twee maanden in de gevangenis had gezeten. Hij was fors afgevallen, maar was verder redelijk er uit gekomen. Geen malaria, geen longontsteking, geen HIV... Een jongen met longontsteking die na twee kuren, via andere dipensories nog niet is opgeknapt: hele rechter long zit vol. Zal wel TB hebben.Een paar kinderen met gemene huidinfecties goed opgeknapt. Dat zijn dan mijn mini succesjes, waar ik van geniet ( en de kinderen ook...). In Nederland is het zo normaal dat een kind opknapt na een kuurtje en een zalfje.

De strijd tegen alcohol in het verkeer wordt hier hard aangepakt. Grote campagnes in de Daily Nation. Ik kan het niet overzien, want ik kom hier ’s avonds niet op de weg, maar het schijnt dat er ook veel accidentsdoor alcohol veroorzaakt worden.

Het goede nieuws is dat Helma vandaag aan twee cursisten haar training heeft gegeven. Dapper hoor!

Morgen het voorraadje NAN maar weer aanvullen, want het gaat hard momenteel. Google ook eens sukuma wiki kenia, misschien kom je mij dan ook weer tegen. Het “sleept” me niet alleen de week door, ik vind het nog steeds lekker na 40 dagen.

Dit verhaal pas woensdagavond kunnen plaatsen wegens netwerkstoring. Relaas vandaag volgt.

Mundika Health Centre

Ann zoekt malariaparasieten

jona

happy child and doctor

Daily Nation

Voordat we weer een powercut hebben, maar weer een verhaal op het blog. Gewoon een druk maandagspreekuur in Mundika. Veel kinderen met malaria, koorts, snotneus en niet willen eten en drinken. De een wat zieker dan de ander, soms met forse bloedarmoede. Volwassenen met bloedarmoede, maar vooral vrouwen door heftige menstruaties. Ja, en als je dan je ook nog je zevende kind moet voeden dan is de pijp, lees borst, wel eens leeg. Dan ga je je 3 maanden oude baby maar porridge geven omdat je het gewoon niet meer trekt. Baby met diarree op de arm van het oudere zusje van 6. Opnieuw uitleggen dat tot 6 maanden borstvoeding toch echt het beste is en de diarree stopt als je alleen maar borstvoeding geeft. Moeder (29 met 7 kinderen...) maar een flinke stoot ijzer en multivitamines gegeven en hoop dat ze het weer een tijdje trekt. Stanley liet me een meisje van 3 zien met een Hb van 4 gr/dl. Echt laag. Verder geen malaria en andere ziekten. Ze ziet er niet zo slecht uit.Eigenlijk is dit volgens de boekjes een reden voor opname. Moeder heeft geen geld... Na mijn diverse bezoeken aan het DH Busia ga ik wat pragmatischer denken. Wat is de meerwaarde van het hospital? In mijn beleving geen, als ik denk aan de troosteloze wards.Liever thuis in de hut bij mama. Ik stel voor een stoot ijzer, multivitamines en NAN. Volgende week zien we haar terug. Dat is toch ook weer het mooie, dat je met weinig middelen je best een eind kunt komen.

De laatste patiënt was Stanley.... Hij vertelt me dat hij al twee weken hoest en drie weken geleden een vrouw heeft gezien met verdenking tuberculose. Hij is bang dat... Hij heeft zichzelf al voorzien van antibiotica en het hoesten is duidelijk minder geworden. Natuurlijk luister ik naar zijn longen: brandschoon.Ja maar, chestpain.... Zijn vrouw is 8 maanden zwanger en hij is natuurlijk als de dood dat hij met tb rondloopt. Hij heeft overigens een BCG vaccinatie. Ik heb hem gerustgesteld en gezegd dat hij best nog een weekje kan aankijken en hij dan altijd nog een tuberculinetest kan doen. Ik vind het wel aandoenlijk om de grote stoere Stanley bij me in consult te hebben, bezorgde jonge vader in spé.

Vanmiddag de Daily Nation doorgespit. Gestart met de polio vaccinaties in West Kenia. Ex-Minister Ruto die van allerlei corruptie wordt beschuldigd probeert zijn handen in onschuld te wassen door te zeggen dat hij geen rol heeft gespeeld bij de post election onlusten. De paus die weer eens heeft verkondigd dat in sommige uitzonderlijke gevallen condooms geoorloofd zijn. Dit tot woede van priesters in Nairobi, die er nog steeds in geloven, dat als er geen sex voor het huwelijk is er ook geen geslachtsziekte en ook geen HIV overgedragen wordt... De fantastische bedragen die er voor funerals uitgegeven worden tot en met de meest futuristische kisten. Design voor houtbewerkers. Een funeral is hier een ode aan de overledene en een soort statussymbool: hoe groter de ceremonie, des te meer aanzien je hebt.

Het water bij het waterleidingsstation is ook op. Defect in het pompstation of zoiets. Laat ik nou toch juist vandaag aan Protus hebben gevraagd om de onderdekens op de matrassen te wassen. Hakunu matata.... Vrijdag kan er weer water gehaald worden en ik ga me maar eens in de twee dagen douchen. Vrijdag ga ik Helma van de airport op halen in Kisumu en blijven we een weekendje in Kiboko. Vandaag kreeg ik nog een opgewekt telefoontje van haar uit Mombassa. De eerste dag van de cursus was helaas gecanceld: de eerste deelnemer was nog onderweg uit Nairobi, de tweede was ill, de derde moest ook nog van ver komen en zou morgen komen, de vierde... de vijfde.. Helma blijft glimlachen.... en zegt dan stralend: ik kan nog veel werk doen in Kenya.

Eigenlijk had ik nu in mijn.... in de tuin moeten gaan staan, want er kwam net weer een heerlijke tropische regenbui. Goed voor de planten en de mais en de sukoma wiki. Dat woord is ook opgenomen in de Oxford Dictionary las ik in de Daily Nation. Net als ugali: de maispap

Hebben jullie de winterbanden al onder je auto? Hoor dat het gaat sneeuwen. Hier niet, jammer, want dan zou ik Protus kunnen leren hoe je sneeuw moet smelten tot water...

wie de schoen past...

Winifred knapt goed volgens Jonathan! Niet voor niets geweest gelukkig. Waarschijnlijk wordt ze morgen ontslagen en zal dan verder thuis ( Nairobi...) weer moeten herstellen. Heb maar een snufje ijzer en foliumzuur meegegeven. Dat kan ze nog wel gebruiken, denk ik..

Vandaag echt een ontspannen zondag. In Mumias een rondje gegolfd. In 2,5 uur 18 holes gelopen met caddy Patrick. Geen gedoe meer van tournaments. Het was duidelijk te merken dat het de laatste weken droger is, want de greens waren snel en een beetje kaal en de rough hoog...Jona's vrouw Josephine en jongste dochtertje Felista reden mee om een tante in Mumias te bezoeken. Je rijdt hier nooit alleen, dus hoef ik me ook niet bezwaard te voelen...

Gistermiddag kwam driver Rodgers eindelijk weer terug met de dental Landcruiser. Hij was woensdag al vertrokken richting Nairobi om de gerepareerde bull bar er weer op te laten zetten. Op weg naar Nairobi kreeg hij van nurse Daniel uit Kimilili opdracht om de auto eerst voor service naar Kisumu te rijden. Daniel had dat niet met mij gecommuniceerd... Toen ik donderdag tegen Jona zei, dat ik Rodgers ’s avonds terug verwachtte, meldde hij me dat hij nog in Kisumu zat.. Vrijdag telefoontje uit Nairobi, dat de bull bar nog niet klaar was en Rodgers meer geld nodig had. Onze tussenpersoon in Nairobi maar eens gebeld om te vragen hoe en wat. Toen het puntje bij paaltje kwam kon de bull bar toch nog wel vrijdagmiddag op de landcruiser gezet worden en gistermiddag kwam Rodgers terug met bull bar en een stapel bednetten. Hij wist van de prins geen kwaad en mompelde I’m sorry, I had not your telephonnumber....Soms moet je even duidelijk laten zien wie hier de leiding heeft, maar zo gauw de kat van huis is dansen de muizen weer.

Vandaag mag hij lekker uitrusten en morgen wordt de landcruiser op stal gezet bij het convent. Het blijft echt moeilijk om afspraken te maken en ze na te laten komen.

Intussen worden jullie gehinderd door treinstoringen door een transformatorcentrale die vlam gevat heeft. Ja, dus ook last van powercuts. Hier doet de printer het niet omdat de adaptor is gecrasht door alle powercuts. Gaan we ook weer regelen. Luuk van cycling out of poverty heeft het te druk om morgen langs te komen. Dus dat wordt een paar weken later.

Jullie kunnen je schoen gaan zetten en niet gevulde kinderschoenen kunnen in de zak van Andries ingeleverd worden....

pass the line

Vanmorgen zit ik rustig te genieten van mijn mango’s en ananas en een kopje koffie als Jona aan komt wandelen. Ik denk, je moet toch naar de funeral van Nancy. Vannacht was er tot diep in de vroege uurtje gezang en tromgeroffel, dat hoort allemaal bij de ceremonie. Ik had me toen nog maar eens lekker omgedraaid.

Als Jona zomaar langs komt is er meestal iets. Hij heeft net een telefoontje gekregen van één van de relatives, dat de meter(peettante) van Nancy zojuist bevallen was van een doodgeboren kind ( 5 maanden zwanger) en de placenta (moederkoek) niet spontaan wil komen. Ze moet dus naar het ziekenhuis worden gebracht. Oké, dan zal ik maar meegaan. Ik heb de dokterskoffer gepakt, waar niet veel in zit voor bevallingen:niets, alleen een bloedrukmeter e.d. Infuusvloeistof hebben we niet en ook geen oxytocine. De vrouw ligt in een lemen hutje vlakbij het Nasewa Hospital ( dat maar niet afgebouwd wordt...) Verwelkomd door een hoop relatives en haar moeder en wat andere vrouwen die de bevalling hebben gedaan. Inmiddels is de placenta ook geboren ( zoals je dat dan noemt, black). Het kindje wordt me getoond in de doeken...

De vrouw is gelukkig goed aanspreekbaar, geeft pijn aan in de buik en haar hoofd. Vloeit nog steeds. De bloedruk is 90/60 en een hele snelle pols. Inpakken en wegwezen... Relatives mee om bloed te kunnen geven. Jona, we moeten eerst haar man in Nairobi bellen. Nee, nu rijden. Ik denk als hij geen toestemming geeft ( wat zomaar kan) dan hoeft het niet meer. Na de potholes zandweg over de B1 met U1 naar Busia. Nee, geen ritnummer aangevraagd, geen sirenes. Dus, Jona, safety first, als hij een tankwagen met petrol wil inhalen... In Busia DH begin ik de weg al te kennen. Winifred in een rolstoel gehesen en langs de registration langs de wachtenden voor de Outpatients Department (OPD). Direct naar de doctor in charge. Verhaal verteld en hij schrijft een labaanvraag. Naar het lab en daar weer wat lines gepassed. Eerst betalen... Jona weer terug. Bloed geprikt voor malaria en Hb ( geen bloedgroep..). We have to wait for the results. Intussen zie ik de bloeddruk dalen van Winifred, daar heb je geen bloeddrukmeter voor nodig. Pols is zwak.Ik wil dat ze op een bed gelegd wordt en naar de ward gaat. Nee, wachten op de results. Weer terug naar de doctor in charge... she is in shock! Oke, breng maar naar de ward. Daar zitten rustig de nurse en de ward doctor lachend koffie te drinken. We mogen haar op een bed tillen. Na rustig de koffie te hebben gedronken wordt er een infuus ingebracht, nadat ik zelf nog eens de bloeddruk heb gemeten 75/45. Hun eigen bloedrukmeter had een low batterie... Fysiologisch zout loopt in. Meet de temperatuur eens want ze is septisch. Zuster wandelt rustig naar haar toe en opent het doosje van de zorgvuldig bewaarde thermometer: sorry, it’s broken. In de status wordt opgeschreven clinical fever... Oké, laten we de antibiotica geven die zijn voorgeschreven. Een nieuwe nurse wordt er op uit gestuurd om naar de pharmacy te gaan. Na enige minuten ga ik maar eens polshoogte nemen: zit rustig koffie te drinken, want Winifred heeft nog geen registration number en de line is long...

Geef maar die status en ik pass met een glimlach de line voor de registration. De officer in charge mompelt iets van Mgunzu ( maar goed dat ik het Swahili niet goed volg...), maar mijn vriendelijke glimlach heeft plaats gemaakt voor een strenge blik in mijn donkerbruine ogen. Sommigen kennen die blik wel van me...Dat betekent zoveel als geen tijd voor grappen, nu doorpakken.Veel geschrijf in grote boeken en weer betalen. Vriendelijk glimlachend, zeg ik Asante en weer terug naar de Pharmacy. Gewapend met antibiotica en infuusvloeistof weer terug naar de ward. Inmiddels is de bloeddruk wat gestegen en het Hb valt mee.

We zijn wel vier uur verder sinds mijn fruitsalade. Ik denk dat ze het wel zal redden. Vrouwen zijn zo sterk in dit land en ik gun haar nog niet to pass the line to heaven... Ze heeft nog twee kinderen groot te brengen. De enige manier is to pass the line en zelf de spullen halen die je nodig hebt. DH Busia anno 2010. De nurse neemt lachend afscheid van me: you are a good doctor, we like it if you come to work with us… Mijn antwoord: take care of her!

Ook deze zaterdag is weer een ervaring om bij stil te staan. De titel van een gedicht dat Helma me gaf... het eindigt met: Toen we dit “avontuur”, genaamd vrouw-zijn begonnen, hadden we geen idee van de ongelooflijke vreugde en verdriet dat ons te wachten zou staan. Noch wisten we hoe we elkaar nodig zouden hebben en nog steeds nodig hebben.

het oog wil ook wat

In onze kist met verbandmiddelen, specula, oorspuit en andere attributen zit ook een doos met leesbrillen. Verzameld door diverse dokters en een stapeltje gekregen van een opticien. Nou heb ik me al eens afgevraagd wat de gemiddelde patiënt op leeftijd met een leesbril moet als er indeze rural areas een analfabetisme is van zo’n 70-80% bij de ouderen. Vanmorgen kwam een 70 jarige trouwe oude vrouw in Buradi. In het boekje zag ik dat ze regelmatig met klachten van all body pain kwam. Mijn voorgangers hadden ook al een zgn rijp cataract geconstateerd, maar geld voor de operatie heeft ze waarschijnlijk niet. Ze meldde haar bekende klachten en vertelde ook dat ze vorig jaar bij een caraccident haar bril was kwijtgeraakt of gebroken. Ze wist blijkbaar dat wij wel eens brillen uitdelen en ze vroeg me dan ook om een nieuw exemplaar... Na voor de derde vierde keer te hebben uitgelgd dat een leesbril het cataract probleem niet zou oplossen, was ze zeer teleurgesteld. Ze probeerde het nog eenmaal... En ja deze dokter zwicht... In de brillendoos zat alleen nog een leesbril van +2... Ik gaf de bril en ze nam het kostbare kleinood in ontvangst: God bless you... Ik stamelde nog, dat ze er niet beter door zou zien. Opgetogen liep ze weg met de bril op haar neus en zei tegen translator Evelyn dat ze nu niet meer duizelig was... Eigenlijk schaam ik me voor mijn handelwijze, maar misschien begin ik een beetje last van tropenklodder te krijgen. Ik moest wel glimlachen toen ik haar zo gelukkig met de aftandse bril zag weglopen.

Nu even serieus...Staar is de belangrijkste oorzaak van blindheid, 0,4 tot 0,6% van de bevolking heeft er last van. Dit is in Afrika hoger dan in ontwikkelde landen. Gezondheidscentra kunnen slechts 30% van de gevallen met cataract opereren, terwijl het streven 300 gevallen/miljoen mensen per jaar is. De diagnose is heel simpel te stellen de grijs/witte lens achter de pupil,door de afwezigheid van de rode reflex ( het rode oogjes effect bij een flitsfoto) en een gezichtvermogen van minder dan 20%. Blindheid door cataract is niet nodig. Het zicht kan hersteld worden door een betrekkelijk eenvoudige operatie. Het is één van de meest dankbare en kosten efectieve ingrepen in de (tropische) geneeskunde. Regelmatig gaan oogartsen uit de Westerse landen al dan niet in hun vrije tijd deze staaroperaties doen. En zoals reeds eerder verteld door mij:hier kan het in Busia en Kakamega. Ik moet nog eens navragen hoe duur het precies is. Precies is overigens een vrij rekbaar begrip in Kenia.

Ook blindheid bij kinderen komt veel voor. Jaarlijks worden wereldwijd 250.000 kinderen blind veroorzaakt door een combinatie van vitamine A gebrek in samenhang met diarree, ondervoeding en mazelen. We geven bij ondervoede kinderen dan ook standaard een capsule vitamine A ( één per half jaar is voldoende). Wie schetst mijn verbazing: vitamine A is out of stock bij de MEDS waar we onze medicatie bestellen. Dan maar importeren uit Nederland. Droge ogen zie je ook veel, zeker nu het weer wat droger wordt, een simpel oogzalfje is de remedie.

Voor de liefhebbers van antiquarische medische apparatuur. Er staat in het Doctors House een prachtige antieke refractiedoos. Ik heb ooit nog eens met al die brilletjes en glaasjes zitten prutsen tijdens mijn huisartsenopleiding in Nieuwkoop... Misschien kan de doos aan de hoogste bieder verkocht worden en de opbrengst is voor RDN. Wie biedt? Uiteraard moet er eerst toestemming zijn van the big boss van project Mundika.

Er zijn hier geen brillen meer voor bijziendheid, dus wie nog een brilletje over heeft( wel eerst even laten doormeten graag) kan het meegeven aan Andries, die het in de grote zak van Sinterklaas kan stoppen.

Vorige week speelden we ook een beetje voor Sinterklaas voor de schoolkinderen van Buradi: wat potloden en haarspeldjes uitgedeeld. Niet genoeg voor iedereen, daar moet je dus eigenlijk ook niet aan beginnen. Vandaag stonden ze me al op te wachten: Niets te vergeven. Dan is het ook weer duidelijk voor ze: ik kom hier spreekuur doen. Wat niet wegneemt dat er dankbaar op de kinderschoenen gelopen wordt tot ze echt versleten zijn en dat duurt hier echt heel lang.

Vandaag geen grote verjaarstaart voor Andries. Ik zal over twee weken wel lang zal hij leven zingen in het Swahili( kan ik nog even oefenen van tevoren...)

Een rustig weekendje,.Ga alleen zondagochtend even golfen in Mumias om mijn loopje te hebben. Dat mis ik wel hier, wat meer lichamelijke activiteit en sporten. Ga toch maar weer trimhockeyen op zondag als ik terug ben...

care and cure

Tijdens de health talks loop ik altijd even langs de moeders met kinderen en kijk of er echt zieke hummels tussen zitten. Vanmorgen pikte ik er weer één uit. Een kleine baby, duidelijk sterk ondervoed: marasmus. Stanley onderzocht het kind van 14 maanden met een gewicht van 4,2kg . Het geboortegewicht van een stevige Nederlandse baby... Sterk uitgedroogd, langzaam ademend, geen koorts.Malariatest negatief, ernstige bloedarmoede van 6 g/dl, laag glucose van 1,2 mmol en positieve HIV test. Het jongetje werd gedragen door de grootmoeder, moeder was fade away na een kort ziekbed met ernstige hoofdpijn: mogelijk cryptococcenmeningitis bij AIDS. Dit kind had geen kans meer. Met Stanley besproken dat het kind geen enkele overlevingskans had, maar als de grootmoeder er mee naar het hospital zou willen, dan was dat haar keus. Stanley had zichtbaar moeite om het haar te vertellen. Vervolgens kwam hij weer naar me toe, dat de grootmoeder eerst naar huis ging om naar de andere kinderen te gaan en dan naar het ziekenhuis. Ze zou alleen geld nodig hebben om het mortuarium te kunnen betalen als hij zou doodgaan. Ik heb duidelijk gemaakt dat Rotary Doctors er niet voor is om het mortuarium te bekostigen en het kind beter in de armen van grootmoeder thuis kan sterven. Stanley heeft de grootmoeder verteld take care and give hem to God.

Napratend was het een goede beslissing. Stanley was eigenlijk nog het meest bang dat de grootmoeder kermend weg zou lopen. Door de tijd te nemen heeft hij de grootmoeder kunnen steunen en ze liep rustig weg. We hebben haar wel gevraagd om met de twee andere kinderen van haar dochter te komen zodat we die ook kunnen testen op HIV.

Op de primary school in Buradi staat met grote letters geschreven HIV/AIDS there is no cure. Mischien kun je het niet genezen, maar bij vroege ontdekking en High Active Anti Retroviral Therapy ( HAART) kan er wel remissie komen. Zo ook misschien voor de jonge man van 25 die met klachten van pijn in de onderbuik kwam. Ik vond hem bleek en bij navraag bleek hij ook 4 kg afgevallen te zijn in een maand. Bij hem was tot zijn verbazing en schrik ook HIV test positief en een forse bloedarmoede. Hij gaat na een gesprek met Stanley naar de VCT in Busia. Van ons krijgt hij alleen cotrimoxazol en ijzersuppletie. Hij heeft wel kans om een tijd te overleven als hij zich laat behandelen.

Na een maand Kenia lukt het me beter deze moeilijke beslissingen te maken. Ook samen met Stanley, die ik beter leer kennen. Ik leer de cultuur in Kenia kennen. Zelf zie ik dagelijks de omstandigheden waarin de mensen leven en last but not least de omstandigheden in het ziekenhuis.

We hebben inmiddels wel een flesje zoete limonade bij ons voor de hypoglycamie. Zo simpel.

Prince and Princess

Gisteren foto’s op het blog gezet: zien jullie alleen maar een kruisje. Zeker symbool voor alle kruizen in de churches die omgetoverd worden tot spreekkamer. Lijkt wel de omgekeerde wereld, want hier in Kenia kan ik ze wel op mijn blog toveren. Heb nog geen wedding in de church meegemaakt.Vandaag trouwt Lucianne met haar Pieter. Ik hoop dat het net zo’n zonnige dag voor hen wordt als hier in Kenia. Veel geluk!

Andries geeft zijn verjaarskado aan de boys en neemt ze vanavond mee naar Prince in Gelredome. Princess Marjon is niet zo’n fan dus dat komt goed uit.

Prince William heeft zich onlangs verloofd hier in Kenia. Het Britse Koningshuis heeft wel wat met Kenia. Princess Elisabeth hoorde in de Tree Tops in Aberdare in 1952 dat ze Queen was geworden overnight toen haar vader overleed.

Ga me maar eens klaarmaken om de kleine prinsen en prinsessen beter te maken in Bungengi.

Stanley aan het werk in Buradi

Big Five

Vandaag op de helft van mijn werkperiode hier in Kenia. Een rustige dag in Mulwakari; slechts 30 patiënten gezien met Stanley. In 4,5 week hebben we toch 1100 patienten met elkaar gezien; zo’n 260 per week. Vergelijkbaar met dezelfde periode van 2009.We zijn altijd op tijd klaar en de administratie valt hier ook reuze mee. Ook weer anders dan in Nederland, waar we steeds meer tijd bezig zijn met alles te registreren. Gebeurt hier ook wel, maar veel summierder. Stanley maakt keurig elke drie maanden een overzicht van alle verrichtingen en een jaarverslag voor de Village Health Committee en voor de Rotary Foundation.Topscorer van de diagnosen blijft altijd malaria, gevolgd door anaemie, huidaandoeningen, luchtweg aandoeningen en diarree. The Big Five.Het was zo rustig dat de translator Joyce op een gegeven moment even een ommetje ging maken. Ach, zonder lukt het ook wel met een paar woorden Swahili: koorts overgeven diarree hoesten en hoe lang?

Op de terugweg Mildred opgezocht in het DH van Busia. Het is steeds weer shockerend om de Female Ward op te lopen. Totaal 40 bedden: steeds 2 maal 5 gescheiden door een glazen schotje. Op het bed zit meestal behalve de patiënt een relative die verzorgt. Geen lakens op het bed, alleen eigen meegenomen kleden en kleding. Wel muskietennetten aan het plafond.Tussen de wards ligt op het grasveld de was te drogen en zitten vrouwen te koken en te wassen. Zowaar een dokter in de zaal... Hij was met de nurse papieren visite aan het doen. Mildred zou vandaag ontslagen worden met behoud van blinde darm. De diagnose was een PID ( Pelvic Inflammatory Disease) en ze had antibiotica gekregen. Ze zat lachend op haar bed en was verrast me te zien. Voorzichtig heb ik toch maar even mijn hand op haar buik gelegd.... De buik was soepel en niet meer pijnlijk. Ik ben toch wat sceptisch geworden na afgelopen weekend. Ik hoop dat de goede diagnose is gesteld en ze vanmiddag naar huis is gegaan en zal blijven.

Je ziet hier betrekkelijk weinig SOA en PID’s of we zijn er niet alert genoeg op. Ze staan in ieder geval niet bij de big five. HIV moet wel op een of andere manier worden overgedragen...

Ik las in de DN dat ze in West Kenia een grote vaccinatiecampagne gaan beginnen vanwege één poliogeval net over de grens bij Busia. Alle kinderen onder de 5 worden de komende maanden gevaccineerd. Ben benieuwd. Vaccinatieprogramma’s lopen redelijk goed. Een grote kidskiller als mazelen zie je nog maar weinig.

Jona wist me te vertellen dat de funeral van Nancy zaterdag zal plaatsvinden. Funerals zijn altijd hele ceremonies met veel relatives en eten en drinken. Cost a lot of money.... de familie zou het apprecieren als de dokter een donatie geeft... Monuta uitvaart verzekering bestaat hier niet.

Nou, nog even wat opwekkends: verheug me op de conference call straks met Andries en Anita. Helma zit in Mombassa en was vanmiddag aan het chillen in afwachting van voldoende deelnemers voor de training volgende week. Als de training gecanceld wordt komt ze misschien een weekje naar Resort Lwanya, gezellig. Ik heb Luuk en Marieke van cycling out of poverty ook uitgenodigd om eens een kijkje te nemen op onze locaties. Misschien komen ze vrijdag.

aan het werk in buradi

X ray and pay

Vanmorgen weer naar Myafwa waarvandaan ik op dinsdag mijn wekelijkse wandelingetje vandaan heb. Het begint hier al aardig zomers te worden, dus moet ik maar eens overwegen om ’s ochtends heen te gaan wandelen. De laatste dagen heeft het ook niet geregend , zodat de weg ook droog is ’s ochtends Bij aankomst zit er al een man op de stoel in de “spreekkamer”. He is very ill volgens translator Elfresia. Na uitpakken van de spullen blijkt het om een 50 jarige man te gaan die 3 jaar geleden een CVA heeft gehad en halfzijdig verlamd is. Achterop de pikipiki is hij met zijn vrouw gekomen. Er stopt geen Matatu in Myafwa....Als ik langzaam maar zeker er achter kom waarvoor hij komt, blijkt het een al heel lang bestaand blaasprobleem te zijn, waarvoor ik helaas ook niet een twee drie een oplossing heb. Ja, en of ik wat aan de chronische pijn aan de verlamde kant kan doen. Hij heeft één kruk, geen wheelchair, geen rollator. Wel een vrouw die voor hem zorgt. Dat is wel het belangrijkste in het leven.Wat verwachten deze mensen van ons? Geld van de blanke dokter voor hulpmiddelen? Een oplossing voor de chronische pijn? De volgende patiënt was de jongen die in Nairobi klappen had gehad en ik vorige week naar Busia had gestuurd om zijn armbreuk recht te laten zetten. Geld meegegeven. Hij kwam terug met de X ray..... zonder gips. Na de X ray was het geld op. Ik had echt geen X ray nodig om hem te vertellen dat zijn arm was gebroken. Hij had ook nog een blow out fractuur in zijn oog.Ik vrees dat het oog niet meer gered kan worden.Misschien is National Health Service in Afrika zo slecht nog niet...

Het blijven toch steeds weer dilemma’s, geef je wat extra geld, hoeveel en aan wie en waarvoor? Gelukkig daarna weer wat gewone kinderen met koorts en malaria en ouderen met pain all over the body. Mijn twins beginnen een beetje te groeien met de NAN en vitamientjes. Leuk, hoor om ze na een paar weken te zien opknappen. Om me fris te houden ( de translator zit wel erg veel te geeuwen) wat moeilijke dermatologie. De schurft, schimmels, waterpokken pik ik er zo langzamerhand makkelijk uit, maar regelmatig zijn er toch lastige huidproblemen. Zwarte huid, tropische ziekten.Leuk om het met Stanley te overleggen, die het ook niet altijd weet. Zou eigenlijk hier wel op een dermatologiepoli willen meelopen, maar er is helemaal geen dermatoloog...Een meisje met koorts en gewrichtspijnen en wat ulcera. Sikkelcelanaemie of reumatic fever of toch iets anders. Puzzelen met weinig diagnostiek en een beetje gezond verstand. Een meisje met longontsteking die niet opknapt na antibioticakuur, zou wel eens TB kunnen hebben. Die diagnostiek kunnen we niet doen, dus verwijzen naar de TB clinic. Ik heb helemaal geen schroom meer om een HIV test te doen en doe dat ook regelmatig als iemand er belabberd uitziet of niet opknapt. Mensen vinden het ook niet raar. Wel hebben ze veel schroom om de private parts te laten zien, zowel mannen als vrouwen. Als ik een heuponderzoek doe beginnen ze al hun spieren aan te spannen. Do not worry, je mag je kleren aan houden ( een onderbroek hebben ze al helemaal niet aan).

Op mijn wandelingetje terug heb ik heerlijk de tijd om even te reflecteren over de ochtend. De leuke ontmoetingen, de lastige dilemma’s, de moeilijke casuistiek, de kleine succesjes en de geiten langs de weg, de jongen in zijn shop die roept good morning, terwijl het al ruim na twee uur is en de zon lekker op mij brandt.

Thuis is er weer voor water gezorgd door Protus en Rogers: wat een luxe toch. Morgen moet Rogers weer naar Nairobi om de bull bar voor de dental car te halen en onze resterende bednetten. 7 uur rijden, hij liever dan ik. Vandaag kip gegeten, geroosterd boven een vuurtje van Protus. Hmm ik ben misschien wat verwend, maar deze chicken had wat teveel vlieguren gemaakt. Beetje taai. De avocado is nog steeds top. De tuin wordt met de dag mooier. Bougainville bloeit en prachtige andere Afrikaanse bloemen. En al die birdies die ik nog steeds niet herken... ( volgens Marijn moet ik maar eens over monkeys gaan schrijven)

potholes en petrol

Vannacht wat onrustig geslapen met de gedachte dat er een tankwagen met petrol op de weg lag op 200 meter afstand. Gelukkig wordt er in Kenya weinig gerookt, maar dat spul is toch wel redelijk brandbaar. Het huis maar niet zo extreem goed afgesloten en een lichtje laten branden om een eventuele vluchtroute te kunnen vinden. Ja, 112 bellen heeft hier niet zo veel nut en de brandweer zal hoogstwaarschijnlijk ook wel door de watervoorraad heen zijn. Vanmorgen bij het wegrijden maar even een plaatje geschoten. Dit zijn in Lwanya ook geen alledaagse taferelen. Volgens Jona komt het door de enorme potholes die in dit stuk van de weg zitten. Een erfenis van de onlusten na de verkiezingen van 2007.Hoofdschuddend zegt hij dan weer: de government heeft geld maar ze besteden het niet.

In Mundika weer een gezellig druk maandagochtend spreekuur. In Mundika zie ik veelal de ouderen en vandaag een zeer krasse 87 jarige met grote stok en flamboyante safarihoed met een leeuw erop prijkend. Je moet hier ook wel zo sterk als een leeuw zijn om zo oud te worden. Hij had wat gewrichtsklachten en zag een beetje bleek. Ach, met wat multivitaminen en een snufje ijzer wordt hij wel 90. Eén van de weinige groentes waar hij ijzer in zit is de sukuma wiki ( sleept je door de week heen) een soort spinazie. Ik eet het hier dagelijks, best smaakvol. Protus wil het ook hier in de tuin gaan verbouwen en heeft in het weekend de mais bij de poort omgehakt. Ben benieuwd of ik de eerste oogst nog meemaak. Nog steeds veel malaria, blijft topscorer nummer één.

Een man met een pijnlijk rood oog en visusdaling, gebraakt. Acuut glaucoom waar we geen medicijnen voor hebben, naar Busia en maar hopen dat er een oogarts in charge is... Een 30 jarige vrouw met een duidelijk verhaal van blinde darmontsteking. Gisteren al in Matayos health centre geweest en met een spuit diclofenac naar huis gestuurd. Koorts en duidelijk pijn op de bekende plaats: acute buik. Jona heeft haar naar het DH in Busia gebracht en vertelde dat ze bij elke pothole haar buik vastpakte. Dat is hier dus een uitstekend onderzoek voor het aantonen van een blinde darm ontsteking. Je hebt helemaal geen labdiagnostiek en echo nodig. Op tijd naar het DH en dan maar hopen dat de chirurg niet out of office is. Jullie zien dat mijn vertrouwen in de Keniaanse gezondheidszorg na gisteren een deukje heeft opgelopen. Maar ik blijf optimistisch, hopelijk is de chirurg op maandagochtend goed uitgerust van het weekend. Morgen maar weer eens een ziekenhuisbezoekje afleggen. Dat is hier toch de enige manier om te zien wat er met je patienten gebeurt. Gisteren viel mijn oog de keurig geschilderde letters Theatre : zoals de OK hier heet. Ik hoop dat mijn patiënt de theatervoorstelling mee gaat maken.

Vanaf Mundika loop ik ook een stukje terug langs de school waar de kinderen over het pad suikerriet lopen te eten en me vragen How are you?? Fine... Habari .... Nzuri...Ze krijgen hier eind volgende week grote vakantie tot 1 januari. Vorige week waren er examens van de primary school. Na groep acht, maar dan kun je 15 of 16 zijn volgt er een examen. Daar moet natuurlijk ook inschrijfgeld voor betaald worden 200 KSh. In de Daily Nation stond dat er talloze kinderen niet op de lijst stonden waarvoor wel betaald was. Waar blijft dat geld...? Twee mango’s voor 50 cent gekocht van een matje.

Zowaar was de tankauto weggesleept, alleen de sporen petrol waren nog duidelijk zichtbaar op de weg. Bij het oprijden van de compound hingen de tilapia’s ( sumaki) te drogen. Ik was weer thuis en kan vannacht weer rustig slapen. In Kakamega kocht ik een paar simpele education boekjes over gezondheid, voeding enz,die de staff gaat gebruiken bij hun healthtalks. Ann heeft er enthousiast één mee naar huis genomen om haar praatje voor morgen voor te bereiden.

fly away

Gisteren richting Kakamega Forest gereden. Het echte rainy forest van Kenia, beroemd om zijn talloze birdies. Twee uur rijden van Lwanya.In de echte Bookstore van Kakamega het grote Birdiebook van Kenya gekocht. De airstrip van Kakamega gepasseerd, niet meer dan een weiland, waar de cows opzij moeten stappen als er een vliegtuig landt. Als de gate van Rondo Retreat wordt geopend waan je je in een (vogel)paradijs. Een oude Orphanage met een schitterende tuin en vanuit onze colobuscottage werden we door de blue monkeys en colobusapen verwelkomd, die met hun prachtig lange staarten ons nieuwsgierig gadesloegen. We namen afscheid van Jona die ons vandaag weer op zou halen. Na een lunch de lower garden verkend en ontmoetten direct al vogelaars met enorme telelensen, die ons wat birdieles gaven. Het is hier echt een eldorado voor vogelaars.Vogels die alleen in dit regenwoud voorkomen, zoals de turaco en de blue headed bee eater. Na een heerlijk warme douche en een glaasje wijn in onze cottage gekropen. Vroeg gewekt door de birdies en de monkeys die over het golfplaten dak liepen. Na een stevig English breakfast met de guide op stap. De bedoeling was een stevige hike, maar na 3 uur hebben we 30 verschillende vogels gezien en nog geen 3000meter gelopen. Ja, vogelen is wel iets anders dan een stevige wandeling. Anita had er ook veel lol in, maar hadden wel en stijve nek gekregen van al het spotten en turen. Tijdens de lunch nog met een American ladyteacher gesproken die voor de American Leger des Heils vrijwilligerswerk doet op een primary school. Schrijnend om te horen dat er helemaal geen lesmateriaal aanwezig is en de teachers ook nogal eens out of office zijn...

We reden keurig om 15.15 uur de airstrip op en werden verwelkomd in een heuse wachtruimte waar 19 stoelen klaarstonden. Het vliegtuig was delayed, dus zijn in het naburige Golfhotel nog maar even een glaasje gaan drinken. Tegen vieren innig afscheid genomen van Anita met een halfvolle en lege koffer. Ze is bij gebrek aan rontgen volledig gefouilleerd ( niet tot Adam en Eva) en moest de koffer helemaal uitpakken....

Bij de Nakumat nog wat NAN gekocht voor de ondervoede kindjes en met volle tank richting Lwanya. Vlak voor de splitsing met Busia kreeg Jona een telefoontje dat het meisje met hartgebrek en acute buik, die we vorige week hadden laten opnemen zojuist was gone.... Ze was vrijdag ontslagen, maar gisteren weer verslechterd en Jonathan had haar gisteravond weer naar Busia gebracht. Ditmaal naar het Districts Hospital. Ze had een ernstige bloedarmoede en vader had bloed gedoneerd. We zijn afgeslagen naar Busia en naar het ziekenhuis gereden. Misschien moeten sommigen nu maar stoppen met lezen. Dit is de schaduwkant van Afrika. Op de ward lag het meisje nog, zojuist overleden. Temidden van 25 anderen, moeder op het bed, jammerend, klagend, monotoon.

Het liedje van Boudewijn de Groot gaat door mijn hoofd, 16 lentes jong, langs de kant van de weg....

She faded away.

We hebben ons ontfermd over de familie. Voordat we de compound opreden in Lwanya lag er een trailer op zijn kant op de weg. Het was al donker. Een schaduw over deze zonnige dag. Anita flys away, just now, back home. Goede vlucht.

Morgen schijnt de zon weer in Lwanya.

huisvlijt

Vandaag neemt Anita nog één keer de pen ter hand voordat ze zondag weer richting Nederland vertrekt. Dit keer geen medisch verhaal maar ons leven van alledag. Gisteravond kwamen we erachter dat het strijkijzer van slechts 3 maanden oud niet meer functioneerde. Dat is voor de kreukels in de kleren niet zo erg, maar er is een erg vervelend vliegje dat onze was, al wapperend aan de waslijn, gezelschap kan gaan houden, eitjes legt en ons vervelende bulten geeft. Om al die eitjes te doden, biedt het strijkijzer uitkomst. Dus..shoppen in Busia. Bepakt met het oude strijkijzer hadden we ons heilig voorgenomen voor de ‘garantie’ de gaan: dus omruilen voor een exemplaar van vergelijkbare kwaliteit en idealiter iets langere levensduur. Na wat intelligente blikken richting ons kapotte strijkijzer, werd besloten dat we het maar achter moesten laten in afwachting van stroom (wat er al 24 uur niet is), zodat de heren in de ‘shop’ het zelf konden testen. Je snapt dat we daar geen zin in hadden: wij willen geen jeuk en bulten, wij willen strijken zoals twee goede huisvrouwen betaamt. Om een lang verhaal kort te maken; na een uiterst inspirerende conversatie zij we uiteindelijk voor een bescheiden nieuwe bijdrage, de eigenaar van een ‘echte’ Phillipps (maar dan wel met dubbel “p”). Na dit bescheiden succes, hadden we de smaak te pakken en hebben we nog even wat geshopt op de markt. Met verse vitaminen en tafelkleden zijn we vervolgens naar het ziekenhuis in Busia gereden. Daar wilden we het ‘Michelinmannetje’ bezoeken waarover we eerder deze week schreven...helaas we hebben hem niet in het ziekenhuis gevonden, hij is er ook nooit aangekomen... Om naar hem te zoeken zijn we even over de herenafdeling gelopen. Een grote zaal met een penetrante urine lucht (terwijl volgens het rooster op de muur de grote schoonmaak elke woensdag gebeurt). Het blijft toch lastig je voor te stellen hoe mensen hier beter kunnen worden. Toevalligerwijs kwamen we op de kinderafdeling een moeder met kind van 4 maanden tegen dat we zelf naar Busia gebracht hadden. Het kind had zo’n erge bloedarmoede dat de ernstige malaria niet behandeld kon worden voordat het kind een bloedtransfusie gehad zou hebben. Het was ontzettend leuk om te zien hoe goed het kind het inmiddels maakte...terwijl wij onze twijfels hadden of zij het wel zou halen.... Tijdens de spreekuren laten mensen over het algemeen weinig emotie zien, of misschien kunnen wij die emoties (nog) niet lezen. Vandaag was bij deze moeder het verschil met 3 dagen geleden echter goed zichtbaar: ze straalde van oor tot oor. Een mooie afsluiting van de week, al is het dan weer hartverscheurend om de kinderafdeling van het ziekenhuis af te lopen en daar een moeder schreeuwend van verdriet te zien omdat haar kind net overleden is.

Na een bezoekje aan de supermarkt zijn we huiswaarts gereden. Nu zitten we hier, met een glaasje rode wijn, licht dankzij de generator.... Het blijft een land van contrasten, een wereld van contrasten en die trekken hier elke dag in hun volle omvang aan ons voorbij..en soms voelen ze even heel dichtbij.

Morgenochtend vertrekken we voor het weekend naar Kakamega, het laatste stukje tropisch regenwoud in Kenia..morgen even geen blog.

Nog even voor het slapen gaan een korte aanvulling. Ik heb deze week aan Anita ontzettend veel steun gehad. Het begin van de week met de zorgen en emoties rond mijn nicht Annemiek. De gesprekken met elkaar en het team. De feedback, de scherpe observaties en analyses van Anita en gewoon lekker met elkaar kunnen lachen en een glaasje drinken. Enne (Anita weer)...dat is natuurlijk geheel wederzijds,inclusief gastvrijheid en delen! We leren het al aardig om elkaar de boodschap indirect te geven....

beagle and flys

In Bugengi is het bureau van de dokter het altaar van de priester. Nou ben ik maar een kleintje, de gemiddelde Keniaan is wat langer. Zeker die jongens die komend weekend de marathon van New York gaan lopen. Ze komen uit de Rift Valley. De bijpassende stoel is wat laag voor mij, dus had ik bedacht maar een kussentje op de stoel te leggen, gecombineerd met het laken dat als scheidingswand dient tussen spreekkamer en behandelkamer. Zo maakt iedere dokter toch haar eigen sfeer in de spreekkamer. De scheidingswand neemt alleen maar licht weg. Het kleine stalraampje laat het zonlicht nauwelijks door. Toen ik het altaar vandaag nog eens goed bekeek zag ik dat de tafel stevig vastgezet was in het leem.Een betonconstructie is zeker niet steviger. De onderzoekbank beging een beetje te kraken en zakt bijna door zijn poten ( klusje voor Andries).

Sommige mensen zie ik weer terug. Zo de man met zijn vieze ulcus op het been. Na antibitica, fucidine gazen en wat overtollig verbandmateriaal van de Arnhemse apotheker begint het toch aardig schoon te worden en rode wondranden te krijgen. Heel misschien krijg ik het voor de kerst nog dicht. Maar de dame met haar lelijk abcederende klieren/abcessen in de hals heb ik nu toch echt verwezen. Toch kliertb?

De jonge vrouw met al drie jaar een pijnlijk linkerbeen. Ze kwam met een stok. Voor het eerst zag ik tranen. Ze heeft een oude osteomyelitis ( chronische botontsteking). Kan alleen behandeld worden met antibiotica per infuus( langdurig). Was al eerder in het Hospital geweest maar hadden alleen rontgenfoto gemaakt. Ik kan verder niets meer voor haar doen dan voor even pijnstilling geven. Tranen, je ziet weinig emotie bij de mensen. Soms kijken ze wat droevig en dan vraag ik wel waarom ze droevig kijken en dan komt er opeens weer een lach. Je neemt het leven zoals het is en that’s it. Na regen komt zonneschijn en zo is het hier ook elke dag. Je kunt je koesteren in het zonlicht en zorgen dat je weer wat te eten hebt voor de dag. Anita had wat balonnen meegenomen en op een gegeven moment liepen een paar kids door de kerk met de vrolijke kleurige balonnen te hollen. Gelukkig kon het zieke jongetje waar ik me zorgen over maakte ook nog vrolijk rennen.

Terug een klein stukje gelopen en zie je langs de kant van de weg een oude VW kever staan. Zou hij ooit weer rijden? Een man schildert heel secuur op een huisje BUSIA CHURCH. Iedereen van de staff had bedorven melk gisteren...dus het lag niet aan de colafles...

Hele simpele huishoudelijke problemen moet je hier creatief oplossen. Al hoef ik hier niet zelf te strijken, het moet wel gebeuren. Ja, zelfs je ondergoed en handdoeken. Why? De tumbu fly! Als de natte was te drogen hangt in het zonlicht kan de tumbu fly eitjes leggen in het wasgoed en daar kun je als je de kleren draagt weer vervelende huidinfecties van krijgen: soort gaten waar je vaseline in moet smeren. Ook het barrrevoets lopen geeft risico op gaten tussen je tenen. Rotary Doctor Hankees had in juli een gloednieuw strijkijzer gekocht, dat gisteren de geest gegeven heeft. Driftig op zoek gegaan naar aankoopbon en garantiebewijs.... Zelfs in Afrika vind ik nauwelijks 4 maanden wat kort. Ja, de administratie is hier goed op orde. Helaas niet gevonden, wel de doos. Morgen in Busia maar eens kijken of ze een nieuwe geven. Je moet wat creatief worden hier. Ik begin dit soort acties ook wel een uitdaging te gaan vinden. De aanwezigheid van Anita werkt hierbij ook inspirerend.In Nederland ga je gewoon naar Blokker... of bestelt er één on line.

Anita is ook nog op zoek naar een goede bestemming voor haar bergschoenen. De staff leeft op grote voet... behalve Amos misschien.

wash your hands and the tomatoes

Gisteren de hele middag en avond geen internetverbinding.Een vroeg verlaat bolgverhaal

Na een gezonde nachtrust, geslapen als een blok ondanks zwaar onweer, naar het landelijke Mulwakari. Ann haalt er op woensdag altijd verse melk. Ik dacht lijkt me ook wel lekker zo vers van de koe. Op de terugweg in de auto toen ik de melk in de oude cola fles zag liggen realiseerde ik me opeens: deze melk is vast nog niet gepasteuriseerd... Ja, je moet de melk 20 minuten koken vanwege de brucellose ( en een beetje tb misschien). Oké, melk in de koelkast gelegd en vanavond na het eten de melk gaan koken. Raakte intussen aan de praat met Stanley, die een dubbele order van de farmacie moest herstellen..... Oeps, de melkt kookt over en totaal geschift. Had dus al te lang in de auto gelegen of de colafles was niet schoon. What ever, een pak melk kopen in de supermarkt is wel handig.Moest nu toch enig huishoudelijk werk verrichten om de kookplaat schoon te maken en de melk door de gootsteen gespoeld.

We zijn weer gestart met de verkoop van bednetten. De bednetten worden voor een klein prijsje verkocht voor malariapreventie. Maar als je geen spijker in je hutje hebt om het bednet op te hangen, dan kun je het toch multifunctioneel gebruiken.Je kunt het bijvoorbeeld als visnet gebruiken. Maar voor de tomatenteelt zijn ze ook heel handig.Langs het glibberige weggetje zagen we een nieuw bednet aan een boom hangen met daaronder een prachtige tomatenplant. De tomaten worden biologisch geteeld en gratis geimpregneerd..... Ann en Stanley houden elke ochtend praatjes: wash your hands and tomatoes..

Verder hoefden we ons vandaag weer niet te vervelen. Een 56 jarige vrouw kwam kruipend binnen. Haar rechterbeen had minder kracht en ze zag er vreselijk bleek uit. Haar echtgenoot was al in 1992 overleden aan HIV en ook haar enige zoon was dood. Was in Oeganda bij een CCC ( voor HIV patiënten) geweest, maar had nooit antivirale therapie gehad. Omdat ze daar geen relatives meer had was ze nu hier en hoopte hier behandeld te kunnen worden. Ze bleek een Hb van 3 ( in mmol ongeveer 1) te hebben. Het enige wat we kunnen doen is haar wat ijzer en septrim ( antibiotica) geven en weer verwijzen naar Busia voor antivirale therapie. Waarschijnlijk voor deze vrouw al te laat. Bloedtransfusie vinden ze niet de moeite waard voor zo iemand, want dat kost bloed en relatives heeft ze niet. Ik heb haar wat geld gegeven om naar busia te gaan. Zou ze gaan? Palliatieve zorg bestaat hier ut zorg van relatives, maar wat als je die niet hebt.

14 jarige jongen als Michelinmannetje zo opgeblazen. Een buik als een zwangere van 7 maanden en 40 graden koorts. Zou al twee maanden bestaan... de koorts denk ik niet. Wat diagnostiek gedaan en ook geld gegeven voor het hospital. Ook weer een allenstaande moeder met enige zoon.

Verder de gewone malaria en pain all over the body mensen. Heb het meisje dat ik een horlogeglasverband niet terug gezien. Had nog wel 4 nieuwe voor haar. Misschien is het niet meer nodig, zijn de klachten over.

De zak met kinderschoenen succesievelijk uitgedeeld aan de kinderen die blootsvoets langskwamen. Ben verder erg terughoudend met uitdelen van gadgets, want anders is de scheiding tussen professionele distantie en sinterklaas spelen snel zoek.

Vanmiddag de VCT en CCC in Mayaos bezocht. Wilde wel eens zien hoe ze daar werken. Stanley had een afspraak geregeld met de nurse officer.Eigenlijk hadden ze niet zoveel tijd want ze moesten nog en belangrijke meeting voor de Amerikanen morgen voorbereiden. Deze hulpprogramma’s zijn NGO programma’s gesponsord door USAID. Op papier ziet het er allemaal prachtig uit. Bij iedereen wordt de CD4 acount bepaald, maar als ze een dossier laten zien staan er overal streepjes bij dit item.

Op de maternal hing een mooi paper: statistieken van moeder en kind sterfte van januari tot oktober: Moedersterfte 0 Neonatale sterfte 0..... Prachtig resultaat, maar de moeilijke bevallingen gaan naar het hospital of moeder en kind bevallen thuis....