malariaparasieten ( Emily)

wil je nog een banaan?

palliatieve zorg en funerals

samosa"s

Vanmorgen om half negen zijn er al 7 man sterk bij de dispenasry om een rapport te maken van dispensary, nodig voor de registratie. In mijn ogen had dit al veel eerder kunnen gebeuren maar zo lopen de dingen nu eenmaal in Afrika. De gebruikelijke plicht plegingen en daarna begonnen ze te meten. Ik vertelde ze dat we ook een volledige tekening hebben. Ze willen graag een copie maar gaan vrolijk door met meten. De minister Siminyu laat weten dat hij zo snel mogelijk het rapport laat maken, zodat de registratie kan gaan plaats vinden. we hoeven er echter niet op te rekenen dat voor 1 juli alles loopt want het budget voor het financiele boekjaar tot juli 2013 is op.....
Ik ga maar aan het werk om de patienten te zien. Het aantal malariakindjes begint weer te stijgen ondanks dat het regenseizoen nog niet is begonnen Emily is inmiddels een bijna volleerd laborante en assisteert Ann. Daarnaast kijkt ze zowel met Stanley en mij mee. Heel leerzaam voor iedereen.
Vanmorgen hoorde ik dat Rosemary, de vrouw die ik maandag voor het laast had bezocht dinsdagnacht was overleden. Rustig in het bijzijn van al haar familie. Met Jonathan ga ik de familie condoleren. de hele familie heeft zich voor haar hut verzameld. Echtgenoot komt direct op me af en bedankt ons. Samen zitten we nog even in de hut. Het is goed zo; ze hebben geaccepteerd dat ze niet meer beter kon worden en ze nu rust heeft. 36 jaar met vier jonge kinderen; in Kenia heel normaal.
Jona heeft deze week drie familieleden verloren. Een oom en twee neven. Van de mzungu"s wordt altijd een bijdrage verwacht. Ik heb in de loop der jaren hier de beslissing genomen dat ik een bijdrage wil leveren aan het leven en niet aan de dood. Voor jona is het wel heel belangrijk om zijn neef nog te bezoeken in zijn home village. Vanmiddag gaat hij hem opzoeken en zaterdag drie funerals.
Stanley vertrekt vanmiddag weer naar Kisumu om morgen in de kliniek weer bevallingen te doen. Leven en dood gaan hier hand in hand

alweer jiggers

alle kinderen in het gezin hebben jiggers

Niemand heeft schoenen in dit gezin. Ik geef hem 200 Ksh om schoenen te kopen en volgende week hoop ik de rest van de family te zien. Therapie: in de lysol zodat de vliegen eruit komen en daarna borstelen met een maiscorn. Heeel simpel....

markt matayos

kaupis

zaden en bonen

struma

zoete aardappel

hmmm mango

SAMOSA

laugh is a good drug

In het doctors house liggen servetjes met de opdruk laugh is a cheap medicine. Lachen is een goed medicijn. de schaterende lach van Stanley als hij 's ochtends opgewekt ons een goedemorgen komt wensen. op de fiets naar Myafwa:slippery over de steeds boller wordende weg. gisteren de eerste echt forse onweersbui met hagel, dus vanmorgen nog natte maram. In Myafwa weer een kleurrijke verzameling van mensen. De twins uit het weeshuisje van phaustine komen voor controle. het jngetje van twee maanden met een forse pneumonie is nog niet opgeknapt, maar kijkt een stuk helderder uit zijn ogen. Nog maar een beetje antibiotica erbij. Stanley roept me bij een jonge vrouw die in november een stroke heeft gehad en sindsdien halfzijdig verlamd. Oude gegevens zijn er niet dus moeten we op het verhaal van de moeder afgaan. ze zou een paar maanden in Uganda geweest zijn en daar ziek geworden. Ze heeft nu ook weer koorts maar malaria negatief. we besluiten een HIV test te doen: positief. De puzzel valt in elkaar, waarschijnlijk stroke door HIV meningitis( cryptococcen). verdrietig voor deze 19 jarige jonge vrouw. HIV incidentie zeker nog niet dalend. Stanley vertelde me gisteren dat hij bij zijn internship in het ziekenhuis van Kisumu een kwart van de vrouwen die bevallen HIV positief zijn. Op dit moment doet hij een stage van 6 weken elke vrijdag op de afdeling verloskunde en doet ok zelfstandig bevallingen.
aa het eind van het spreekuur een 60 jarige man die in mei al geweest was met een bloedarmoede van 3,8 gr/dl( echt heel laag). Ijzer gegeven en verder geen oorzaak gevonden. Hij was vergeten terug te komen en was nu weer erg moe en zwak.... Hb van 3,3.... tja, maar weer een snufje ijzer gegeven en wederom gezegd dat hij terug moet komen.
's middags een gesprek met de minister of health van de busia county over de vorderingen van de transitie. Weinig opwekkend. in de afgelopen maanden heeft hij nog niets gedaan om de dispensary te kunnen laten registreren. Vriendelijk glimlachend reageer ik verbaasd. Hij schrikt als ik hem nogmaals vertel dat RDN toch echt 1 juni vertrekt hier.
De schrik bij Stanley is nog veel groter. We zullen het toch niet meemaken dat de dispensary straks staat te verpieteren? Donderdag komt het inspectieteam om een inventarisatie te maken. Had al drie maanden geleden kunnen gebeuren....
Zo werkt het in Kenya nu eenmaal. Maak je geen zorgen voor de dag van morgen.

sterke vrouwen

Op weg naar het Kakamega Forest zien we ze weer lopen: meisjes en vrouwen met de boomstammen op hun hoofd. zorgen dat je voldoende hout hebt om "s avonds te kunnen koken. als we de volgende ochtend door het forest lopen op weg naar de sunrise hill vertelt de gids ons dat het forest vroeger nog veel dichter was, maar door het "sprokkelen" en kappen zelfs dit laatste stukje regenwoud minder dicht wordt. We genieten samen van een stuk ongerepte natuur. de apen slingeren door de bomen.We leren hoe de traditional treatment van malaria is: drie soorten bladeren koken en uit de sappen een medicijn maken. Bovenop de Hill kijken we uit over de Rift Valley en de wijde omgeving van western Kenya.
Vanmorgen rijd ik met jona naar mijn palliatieve patiente Rosemary. zou ze er nog zijn? door de dorre droge shamba rijdend bedenk ik me wat ik haar nog te bieden heb. Ze ligt net als vrijdag op de lemen vloer in haar hut omringd door haar zusters en echtgenoot. als ik binnenkom slaat ze haar ogen op en geeft een blik van herkenning. Haar pols is zwak, maar haar geest toch nog te sterk om te breken. haar jongste dochter zit op een afstand in een prinsessejurk. wat gaat er in dit meisje om? binnenkort heeft zij haar moeder verloren. de nacht was onrustig, mijn morfinepleisters zijn op en het laatste bodempje van de morfinedrank komt in zicht. de zusters wijken niet van haar zijde en houden beurtelings de wacht
In Busia koop ik 5 tabletjes haldol voor 30 cent... ampullen zijn er niet. ik zal haar morgen een tabletje geven als ze er nog is.
We lopen over de markt en vraag me af of ik een matras voor haar zal kopen. toch maar niet. zij doen het op hun manier. elke dag deze dilemma"s. hoever ga je in je verzorging, hulp, wat is nodig in hun eigen cultuur.
wel zie ik weer hoe sterk deze vrouwen zijn. de kracht in hun lichaam is zo sterk dat die gemene ziekte  ze er niet zomaar onder krijgt. deze oerkracht geeft hun kinderen de kracht om verder te leven.

paliatieve zorg in kenya

het hutje van Rosemary, dochter doet de was

Op vrijdag gingen we altijd naar Buradi: het kleine dorpje aan de grensrivier met Uganda. We hielden er spreekuur in een klein kerkje. De meest arme mensen uit de omgeving kwamen hier voor medische zorg. ook met het bootje over uit Uganda, wanneer de waterstand in de rivier niet te hoog was tenminste. In december besloten we hier te stoppen en op vrijdag ook naar Mundika Esikulu te gaan om de dispensary verder uit te bouwen. Na de overdracht zou het district toch geen geld hebben voor in stand houden van de jeepline. we zorgden nog wel voor een betonnen vloer in de kerk.
Het is jammer dat we er niet meer komen. Het had altijd iets speciaals, de rit door de velden steeds dieper het land in. Dan "s ochtends vroeg een wandelingetje naar de rivier en vogels kijken.
Hier in Mundika komen er op vrijdag minder dan 10 patiënten, ondanks aanpassingen op billboard, flyeren en aandacht op zondag in de kerken: de beste manier van reclame hier.
Vanmorgen gaat Emily voor het eerst op de fiets naar Mundika. We bezoeken de terminale patiente in haar hut. ze heeft een relatief rustige nacht gehad en is alerter dan gisteren. Een opleving voor de naderende dood? Ik plak nog een morfinepleister die ik uit Nederland heb meegenomen. Voor haar hut spelen de kinderen en de was hangt alweer te drogen

mundika market en school esikulu

cassave en beans

every child a laptop...

er gaan veel SCHA-PEN in een HOK

aap noot mies

werk aan de winkel

bakstenen bakken

latrines in esikulu

nieuw huis voor de wezen

waterpomp bij weeshuis Phaustine

schooltje weeshuis Phaustine in aanbouw

palliatieve zorg en zorg voor wezen

Na een jaar kwam ik vanmorgen weer in de dispensary van Mundika esikulu. Het gebouw staat er nog steeds mooi bij.Ondanks de droogte zien de haagjes er nog mooi uit. De bomen moeten nu echt wel wat water hebben. Weinig mensen op het spreekuur. Het geeft Stanley en mij de kans om Emily goed te begeleiden. Vandaag haar eerste malariapreparaten op de foto vastgelegd!
Het schooltje tegenover de dispensary heeft ook een metamorfose ondergaan dankzij de steun van Hoog tijd voor Andersom. Nieuwe latrines en deuren in de lokalen.
De vorige dokter Frans was een aantal malen bij een 36 jarige vrouw met een uitgezaaide vorm van (waarschijnlijk) eierstokkanker geweest. Ze wordt in haar hut verzorgd door haar man, moeder en zus. Ze heeft een buik vol met ascitesvocht en krijgt (onvoldoende) pijnstilling Met moeite heeft de echtgenoot morfinedrank kunnen kopen.
Op het erf worden warm verwelkomd door de echtgenoot. Hij heeft zich dankzij de gesprekken metFrans  met de situatie "verzoend". in Kenia praat je niet over de dood die komt of wordt verwacht. Je leeft tot de dag van morgen en gaat gewoon dood als je tijd daar is.
In de hut ligt de vrouw op een deken op de grond. Sterk vermagerd met een hele bolle buik. Te zwak om te praten, ze glimlacht als ik haar begroet. haar pols is zwak en ze heeft al twee dagen niet meer gedronken of geurineerd.
De hele familie zit om haar heen te waken. In een gesprek met de man en de familie vertel ik dat ze binnenkort wel zal heen gaan: fade away. Ze nemen het gelaten voor kennisgeving aan. Ze zorgen goed voor haar. Ik besluit morgen terug te komen als ze er nog is.... Ook met de weinige middelen hier kun je toch goed verzorgd worden door je familie.  Buiten doet de dochter de was en het leven gaat door. we rijden weer terug naar Esikulu door de dorre shamba"s
"s middags bezoeken we het weeshuis van Phaustine dat midden in de heuvels ligt. Dankzij hulp van vorige RDN dokters en foundations wordt er hard gewerkt om de lekkende hutten te vervangen door echte huizen. Een pomp is geslagen en functioneert. een kippenfarm van 20 kippen loopt er rond.
Schoollokalen worden met man en macht gebouwd voordat het regenseizoen weer begint.
Leven en dood liggen zo dicht bij elkaar in dit land. Optimistisch blijft iedereen de toekomst in kijken.

obesitas en malnutrition

Gisteren bij plaatsen van de foto"s is er een stukje tekst verloren gaan. Vandaag weer een warme en droge dag. Richting Mulwakari is het wel wat groener. De vrachtwagens met sugarcane rijden af en aan richting Mumias.De mensen snakken naar regen om weer te kunnen gaan planten. de stevige goedlachse Beatrice verwelkomde ons weer in de st Mary"s Church.
Emily heeft bij Ann al meer positieve bloodslides gezien dan een hele dag op het lab in UMCU. En dan is het nog de droge tijd met relatief weinig malaria.
In Nederland is overgewicht een groot probleem, maar ook hier komen af en toe echte dikkerds op het spreekuur. Ze was afgevallen van 114 naar 108 kilo.... Geen suikerziekte geen hoge bloeddruk, maar wel pijn in haar knieën. Advies: afvallen. Het is niet anders dan in Nederland....
Maar het kind van drie dat door oma wordt opgevoed en slechts 10 kg weegt is toch echt ondervoed. Te zien aan zijn fluffy haar en grote bleke ogen.
Wat te doen met het meisje van 13 die in december een keelontsteking doormaakte en nu waarschijnlijk acuut reuma en pericarditis heeft. Penicilline i.m.  (in de spier). eerst maar hoge dosis oraal en morgen in Busia ampullen kopen. In Nederland verwijs je zo'n meisje naar het ziekenhuis, maar hier is het weinig zinvol.
Vandaag weer een opiniestuk in de DN over de slechte zorg in ziekenhuizen. Niet meer ziekenhuizen bouwen, maar de bestaande zorg verbeteren...
Op de terugweg even langs het convent in Mundika, waar father James uit Uganda toevallig was. hij runt het health center in Irundu waar we in maart naar toe gaan. we kunnen zo makkelijk  afspraken maken.
Vanavond een minimini regenbuitje op even de tuin op te frissen.

blaffende honden en hanegekraai

na een welverdiende nachtrust word ik vanmorgen weer als vanouds gewekt door de hanen en blaffende honden. We genieten weer van het ontbijt in de tuin met de heerlijke fruitsalade en de kuikentjes die onze broodkruimels komen wegpikken.
Een warm weerzien met Ann en Amos. Stanley hadden we gisteren al ontmoet. Het valt me direct op dat ann er wat voller uitziet en een wijde blouse draagt. Eenmaal in Myafwa vraag ik discreet of ze zwanger is. stralend bevestigt ze mijn vermoeden. Eind mei komt de nieuwe boreling.
In Myafwa is het droog en heet. Wat ziet het er toch weer anders uit dan in november, als het mooi groen is. De mensen snakken naar water om weer te kunnen gaan planten.
Emily kijkt met me mee en verwondert zich al snel over het bonte scala aan patiënten die de revue passeren. in korte tijd ziet ze malaria, schurft, waterpokken, marasmus( ondervoeding) en gewoon all body pain bij de ouderen.

myafwa

sukomawiki

les in tilapia fileren

pineapples in matayos

welcome home

welcome home. dat is het eerste sms'je dat ik van Stanley op het vliegveld van Nairobi kreeg. en zo voelt het ook altijd als ik weer land in Kenya. Het was een regenachtig welkom op Jomo Kenyatta. Na de brand in augustus vorig jaar op arrivals is het nog steeds een gepuzzel als je aankomt. stapt in de verkeerde shuttle voor transits en moest dus via een omtrekkende beweging naar de immigratie. verder liep alles gesmeerd en in de domestic departures ontmoette ik Emily Tegnell. Voor diegenen die het nog niet weten. Emily is een enthousiaste co assistente geneeskunde uit Utrecht. Ze gaat 6 weken meelopen en een onderzoekje over diagnostiek en behandeling van malaria doen . Toevallig is ze half Zweeds, zodat ik mijn Zweeds ook nog kan ophalen. zo kunnen we van elkaar leren.
In Kisumu zou Jona ons op komen halen, maar hij moet de dental hilux vandaag ook voor inspectie laten gaan in kisumu ( een soort APK keuring). Inmiddels zitten we al anderhalf uur te wachten en Jona wacht op de inspecteur. .....We zijn weer in kenia.... Polepole ( langzaam aan)  en je geduld wordt direct op de proef gesteld. In de tussentijd Ipad en smartphone weer aan de praat gekregen en met internetbundles opgeladen.
De komende weken zal ik eerst in Mundika werken en Emily wegwijs maken.
Van 1 tot 15 maart ga ik met tandarts Gert Kersten ( hij vliegt 28 februari in) naar Uganda voor een survey: kijken of we in de omgeving van Irundu ten noorden van Jinja hulp kunnen bieden. Mundika wordt overgedragen aan de overheid per 1 juni. Dus ruimte voor nieuwe projecten.
We zullen ons niet vervelen de komende weken en houd jullie weer op de hoogte van mijn belevenissen in Mundika en Uganda.