back home

de laatste dagen vlogen voorbij. Dinsdag kwam mijn opvolger Jan, gebracht door daniel en jacintha van RDS. Ook Harry en Siemen nog even gezien op weg naar Mumias, waar zij voor RDS gaan werken. Onderhandelingen met RDS over verkoop Dental hilux zijn in een vergevorderd stadium, maar het is me dus niet gelukt de auto voor mijn vertrek te verkopen. Veel regen de laatste dagen weer, zodat het glibberen en glijden was het laatste stukje gisteren naar Mulwakari. Jona toonde zijn excellente rijkunst en het nut van een goede auto met goede banden.
De vrouw met de PID ( pelvic anflammatory disease) was goed opgeknapt en ik zag haar weer op het spreekuur. allen nog wat gevoelig in de onderbuik en bloedarmoede. Met nog wat extra antibiotica en staalpillen gaat het vast weer lukken. Jan keek rustig de hele ochtend rond bij iedereen en was onder de indruk over de grote deskundigheid van ons team.
Weer een meisje ontdekt met sikkelcelanaemie en een heel laag HB. hoop maar dat ze voor malariaprofylaxe naar Busia gaat.
Gisteravond de bekende fairwell party in de tuin van Lwanya. Protus heeft twee kippen een kopje kleiner gemaakt en heerlijke chapati"s gebakken. Emily zorgde voor de fruitsalade. het was een geamuseerde dis. Ondanks alle strubbelingen rond de overdracht houdt het team de moed er in en dat geeft me veel voldoening. heb er vertrouwen in dat ze het gaat lukken.
Voor het eerst ( en laatst) tot "s avonds laat buiten gezeten zonder teveel overlast te hebben van de muggen.
Vanmorgen nog met trots Jan de dispensary in Mundika getoond. Jan begon met het spreekuur met onze trouwe Josephine. Stanley is de halve ochtend bezig geweest met een jongen met jiggers en een lelijke wondinfectie op zijn onderbeen. Helaas waren er slechts 16 patienten.
Vanmiddag door Jona en emily naar kisumu gebracht. Emily haalde haarvader Anders op in savanna. ze gaat nog een kleine safari met hem maken.
Al met al zijn de weken weer omgevlogen. Ik landde met regen op nairobi 6 weken geleden. Ik vertrok met regen uit kisumu. Maar tussendoor scheen voortdurend de zon ondanks de donkere wolken die zich soms samenpakken boven mundika. We hebben vertrouwen in de toekomst en samen gaan we door.
Dank ook weer voor jullie support en mailtjes en vooraal het lezen van mijn blog tot 22 mei als ik weer terug ben voor de overdracht

laatste dagen

Vandaag alweer begonnen aan de laatste week. het weekend in Kisumu en Kakamega forest door gebracht. de auto nog niet verkocht, maar wel een bod van RDS. de vrouw met PID was donderdag al weer aardig opgeknapt toen we haar opzochten in Busia. Gelukkig hadden ze haar niet geopereerd.
Vannacht gigantisch onweer over Lwanya en vanmorgen was het heerlijk afgekoeld. gevolg dat er weinig mensen op de dispensarie in Mundika waren. Mensen gaan druk planten als het geregend heeft en geen tijd om naar de dokter te gaan. Emily doet zelfstandig spreekuur met mij op de achtergrond. ze vindt het leuk en doet het goed. vele malen beter dan de districtsnurse Rosalyn die weinig leerbaar is gebleken in al die tijd. Vanmiddag weer fors onweer en als gevolg power cuts.
morgen komt mijn opvolger jan, die ik nog een dagje kan inwerken en donderdag wordt het al weer koffers pakken.

van Mulwakari naar DH busia

vanmorgen vroeg om 6 uur gewekt door Stanley. Zijn vrouw Rebecca die 3 maanden zwanger is van hun tweede kind had gebed vanuit Kapsabet dat ze vreselijke hoofdpijn en licht bloedverlies had. Stanley is voor dag en dauw richting Rift Valley vertrokken .In de loop van de ochtend SMS dat het allemaal  wel meeviel maar dat hij toch met haar naar Kisumu was gegaan voor nader onderzoek. spreekuur in Mulwakari  in mijn eentje gedaan met hulp van Emily. het was niet zo super druk. veel second opinions zoals te doen gebruikelijk daar. Aan het eind van het spreekuur een jonge vrouw met hoge koorts en lage buikpijn. Doodziek. Ze was al in Mumias ziekenhuis geweest waar ze behandeld was voor zgn. gastritis. Nu temp 39,2 en schreeuwende buikpijn in linker onderbuik. diagnose: eileiderontsteking oftewel Pelvic inflammatory disease. remedie opname in ziekenhuis en intraveneus antibiotica. ik besluit haar mee te nemen naar Busia. Aan het eind van het spreekuur gat ze doodziek in de auto zitten. gelukkig worden we op de "SEH" met voorrang geholpen. De clinical officer is het eens met mijn diagnose: ik houd me op gepaste afstand. wel nog een echo te verificatie. de echografist begint een heel expose over vergrote follikel in de linker eierstok en het zou ook nog wel malaria kunnen zijn. ik ben verder niet in discussie gegaan en ze werd gelukkig opgenomen . de wards zijn werkelijk vreselijk: grote onverzorgde zalen waar rijp en groen door elkaar. Emily verzuchtte: ga je hier naar het ziekenhuis om beter te worden of dood te gaan?
We gaan morgen maar weer eens kijken hoe ze het maakt

foto"s gert

back to buradi

vanmorgen op de fiets naar Myafwa. de weg wordt steeds boller. Door de regen worden de zijkanten als het ware uitgefreesd. Het is af en toe moeilijk om niet weg te glijden. In de shamba staan zo"n 10vrouwen  oprij met hun hak te ploegen in de zware aarde. Wat zijn die vrouwen toch sterk... en de mannen? liggen nog in hun hut of zitten onder de boom. Een vrolijk jambo als ik voorbij fiets. het si weer een stuk groener hier dan vorige week na de heftige buien van de afgelopen dagen. ben als eerste bij de dispensary.
De eerste patiënt ziet er vaal, grauw en mager uit.... Ja, je krijgt oog voor HIV positief on treatment. Veel meer kan ik niet doen dan nog wat ijzer toevoegen voor de bloedarmoede.
 Stanley en ik besluiten om vanaf volgende week weer naar Buradi te gaan op vrijdag. Mundika is zo treurig op vrijdag met 3-7 patienten. we rijden er 's middags naar toe gewapend met tangazi"s zgn flyers. In het kerkje ligt nu een betonnen vloer die RDN geschonken heeft. Het ziet er keurig uit. Maar hoe arm.... als Emily en ik even naar de rivier lopen komt een jongetje tegemoet met een blousje aan, dat meer gat dan bloesje is. Victoria, de translator is blij dat we weer terug komen.

Slechts een handjevol patiënten zitten te wachten in Mundika. Toch houdt Ann enthousiast haar health talk over de preventie van malaria. de eerste twee patiënten zijn alle twee HIV pos. Bij de een was het al bekend , maar hij niet de moeite genomen om naar de VCT ( voluntary counseling and testing) te gaan om zich verder te laten behandelen. Heb je een vrouw vraag ik. Ja, is ze getest? nee, heb je kinderen. Ja, twee ook niet getest. Opnieuw verwezen.
de tweede man zag er zo vermagerd uit en had een huidziekte, dus ook maar testen: positief. Forse bloedarmoede en 43 kg, terwijl hij een half jaar geleden nog 58 kg woog. dat gaat dan wel heel hard.
De voetwond van het kleine meisje gaat goed genezen. verder veel malariakindjes. dat wil wel nu het weer fors geregend heeft. het begint na een antal dagen regen gelijk al weer groener te worden. Mooi is dat hoe snel de natuur zich herstelt. Het blijft verder rustig, te rustig voor de maandag. Gaan om 13.00 uur al naar huis met slechts 30 patienten.
Protus voelt zich niet lekker. hij heeft maar op eigen houtje coartem ( antimalaria middel) en brufen genomen. soms kan je ook geen hoogte van hem krijgen. Wij kunnen hem toch testen...Hij heeft twee weken geleden Emily geleerd de tilapia te fileren. Emily bereidt ons maaltje vandaag: heerlijk

Valuation

Na wat omzwervingen komen we uiteindelijk waar we wezen moeten: de AA automobile association Kenya. een soort ANWB waar ze ONAFHANKELIJK een waardebepaling van de auto doen. De rest telt allemaal niet: inspectie kun je kopen.... Ja, het duurt soms even voordat je door hebt hoe het inKenya  werkt...... De taxatie kan direct gedaan worden, dat is mooi. Na een uur krijgen we het rapport... dat valt tegen. de auto wordt op 1,7 Mksh getaxeerd... wel fors minder dan we verwacht hadden. reden is dat de auto in 2010 een aanrijding met een koe heeft gehad en daardoor de linker voorzijde toch ontzet. het verhaal vertelt niet meer hoe het met de koe is afgelopen. Het was in ieder geval geen koe met gouden horens. Nu kunnen we verkoop aan de Minister voor een mooie prijs wel vergeten. Mijn birdies op de markt waren nog niet bezorgd, dus nog maar een keertje terug. wel leuke afrikadoosjes op de kop getikt. Inmiddels hadden de donkere wolken zich ook boven Kisumu samengepakt, zodat we in de stromende regen aan de pool in Savanna gelunchd hebben.
het zwembad loopt over na de forse buien.
Prachtige avondgloed over het Lake Victoria en we genieten van onze tilapiafilet en een glaasje wijn.
Vanmorgen komt Gert er achter dat hij niet vandaag terug vliegt maar pas morgen. Tja, dat kan gebeuren. dan maar een verplicht dagje extra in Kisumu. gelukkig heeft hij nog een aardig boek bij zich.

regen!

Heel veel regen vandaag! de vrijdag is altijd al heel rustig in Mundika, maar vandaag echt te bar... 3 patiënten, waarvan een meisje met de spaakverwonding. De wond ziet er iets schoner uit en ik ga moedig door met behandelen net als het meisje. ze loopt toch alweer op de "speelplaats" van de tegenover liggende school tussen haar vriendinnetjes te spelen.
Ben wel verdrietig over de lage patientenaantallen en de dispensary  die half ongebruikt staat sinds het vertrek van de dental. Nog steeds geen actie van de Minister om hier een moederkind centrum van te maken: maternity, waar de vrouwen kunnen bevallen.
Wat wordt er van het geheel als we na 1 juni stoppen? blijft de loop naar de dispensary komen of hebben de mensen geen vertrouwen in hun eigen overheid? hoe anders had ik het me vorig jaar nog voorgesteld, toen kwamen er nog 80 - 100 patiënten per dag naar Mundika.
Ook veel levendiger in de hele community met de loop naar Helma"s Hilton waar de mensen een chapati gingen halen.  nu geen nering meer. Veel gesprekken met het team over hun toekomst. Ze blijven geloven in hun toekomst, maar ze moeten ook wel om hun gezinnen te kunnen verzorgen. De donkere wolken pakken zich samen boven Esikulu en de regen plenst met bakken uit de lucht op het blauwe dak.
Gelukkig krijgen we een telefoontje van Gert en Joseph uit Busia. ze staan aan de grens en willen graag opgehaald worden. Prachtige verhalen en mooie plaatjes van hun trip naar Fort portal, Kibale Forest en Queen Elisabeth park... Om jaloers op te worden zo mooi en ongerept.
mijn kans komt nog wel. Morgen schijnt de zon immers weer en gaan naar Kisumu voor autowaardebepaling.

happy birthday

vanmorgen geen verjaarsontbijt op bed, zelfs geen kopje koffie, want we hadden  sinds gisteravond nog geen stroom. Een heel rustig ochtendje in Mundika, slechts 22 mensen. Iedereen gaat planten en heeft geld nodig voor fertilizer en zaden. We waren al om 12 00 uur klaar. Toen verklapte ik aan  het team dat ik jarig ben en ze wilde uitnodigen voor een lunch in Busia. Daar waren ze wel voor in. Twee jaar geleden is er nieuw restaurant alias conferentiecentrum gebouwd, waar ik ook nog niet eerder was geweest. Er was ruim plaats.... best leuke locatie met binnetuin en een heuse pool. Iedereen een chicken Masala ( ja ik heb het overleefd ditmaal...). De chicken moest geloof ik nog gevangen worden want we hebben wel een uurtje moeten wachten. Tja, de keniaan heeft de tijd en wij kennen de tijd....
Ik werd nog toegezongen dus voel  me echt wel jarig... Ook dank voor alle Whatsapps en mailtjes...
Vanmiddag bij een van de lokale naaisters nog een rokje opgehaald dat ik heb laten maken voor het formidabele bedrag van 500 Ksh inclusief stof. Een keurige decent keniaanse lengte rok. Vond hem echt te lang, dus zoef op de Singer maar even een zoom erin door Pamela.
Zo sponsor ik de locale economie van Matayos op mijn manier...
Vanavond in de tuin een dronk op mijzelf uitgebracht. Ach, het heeft ook wel wat je verjaardag vieren in den vreemde, al voelt het hier als mijn derde huis.

wachten in DH Busia

revalidatie werkplaats DH Busia

daar loopt ze stralend met haar aangepaste prothese

met moeder en baby rijden we na het spreekuur in Mulwakari naar Busia. achterin de auto het continue gekreun van de baby. Stanley brengt ze naar de paedestrian ward. ik ga naar de revalidatiewerkplaats waar het meisje met de nieuwe prothese weer zou zijn. ze was er al vanmorgen om 8 uur. haar prothese is bijna klaar. ze wacht me lachend op. er moet nog wat gelijmd worden. Met de nieuwe prothese loopt ze een stuk beter.... ik word hier zo blij van.
Ik werp nog een blik in de wachtruimtes van het DH Busia: vol vol vol
vorig jaar tijdens de staking lege ruimtes, wat dat betreft wel beter. maar wat een zooitje.
ik houd het succesje van Elisabeth met haar nieuwe prothese maar even vast.

regen!

fors gedehydreerd

Eindelijk rijden we weer eens door de plassen op het laatste stukje naar Mulwakari. zo hoort het ook te zijn. Bij de St Mary's Church staat een man gehuld in een dik rood jack alsof hij naar de noordpool zal vertrekken. grappig toch altijd als de eerste regenbui valt, dat iedereen zijn dikke duffels te voorschijn haalt. Er zijn nog maar weinig mensen vanmorgen.
Ogenschijnlijk ziet ze er goed uit, de moeder van een 7 maanden oude baby. De baby het zesde kind is ernstig uitgedroogd, ondervoed en maakt een lethargische ( afwezige) indruk. de ogen staan hol in hun kassen. Ze heeft diarree; de moeder was verteld dat ze na 6 maanden moest stoppen met de borstvoeding.... stukje bij beetje komt de rest van het verhaal. Vader en moeder zijn beiden HIV positief en zijn "on treatment". Moeder is wel bevallen in DH Busia maar heeft waarschijnlijk geen antiretrovirale therapie voor het kind gekregen en geen goede instructies(?). Baby is doodziek, kreunt en heeft een longontsteking. We laten de moeder lepeltjes ORS geven en nemen haar zo mee naar Busia DH. daar zullen we haar overdragen, maar de vraag is of ze het gaat redden.
Tijdens de rest van het spreekuur hoor ik het zachte gekreun van de baby. De strijd tegen HIV is nog lang niet gestreden.

geduld is een schone zaak

Leunend op haar stok komt ze mijn spreekkamer binnen strompelen. Een grijze pruikenbol met een witte rok en een soort trainingsjack aan. Ondanks haar donkere huidskleur ziet ze zo wit als was. Ze klaagt over pijn in de benen, vooral haar linker been. in een oogopslag zie ik direct dat het en trombosebeen moet zijn en ze heeft een forse bloedarmoede. Oorzaak? in de buik voel ik niets bijzonders. Elfresia begeleidt haar naar het lab, inderdaad een Hb van 5 laag laag. Ik geef haar symptomatisch ijzer en foliumzuur. Het trombosebeen kan ik niet behandelen helaas, dus alleen pijnstilling. hoe is ze hier gekomen? gebracht vanuit Matayos op de pikipiki ( brommer). Dat is de goedkoopste taxi hier.... Geduldig gaat ze in een hoek op een bank liggen totdat haar taxi weer komt. De aardige "taxidriver" hijst haar op de pikipiki en bindt zorgvuldig haar stok vast. Samen rijden ze de heuvels van Myafwa naar beneden over de dorre vlaktes.
Hoofdschimmel = tinea capitis oftewel een armeluis aandoening bij kinderen kan hardnekkig zijn. Een maand geleden behandelden we een jongetje met zalf, antibiotica en antimycotica: geen verbetering. dan maar weer herhalen. Net asl de scabies ( schurft) soms zou je er bijna zelf jeuk van krijgen.... Maar hoe leg je uit dat je alle kleren moet wassen en beddegoed.... de hut is vaak zo schamel en geld voor OMO of sunlight nauwelijks. Dan maar hopen dat de Benzoeen lotion maar zijn werk doet.
"s middags weer een afspraak met Minister of Health and Sanitation Siminyu. Ze hebben belangstelling om de dental hilux te kopen. Ruim een uur zitten we te wachten tot we belet krijgen. Alle informatie over de auto had ik gekopieerd, maar heb nog geen taxatie rapport.... Wil hij ook hebben. Zucht.... dan maar weer voor derde keer naar kisumu met de auto vrijdag.... Soms word ik alle regelzaken wel eens beu en wil ik liever alleen maar dokteren in Kenya. daarvoor ben ik toch gekomen.... Dit werk hoort er blijkbaar ook bij. eindelijk valt er vanmiddag een kleine bui, hopelijk de voorbode van meer.

first lady"s marathon

gisteren werd de first lady"s marathon in nairobi gelopen. een halve marathon gelopen door diplamaten, MP's , de first lady van kenya: margareth kenyatta en andere hoge vrouwen. een found raising voor "save mother and  childcare". Margareth kenyatta liep de halve marathon in in 3 uur en 45 minuten.... geen wereldrecord, maar ze probeerde wel op die manier geld voor mobile clinics bij elkaar te lopen. Eindelijk eens een positief geluid van de kenyatta"s.
Kenyanen zijn gek op getallen. In de daily nation een bijlage  over vrouwen. Misschien naar aanleiding van internationale vrouwendag? 14% van de vrouwen in kenia tussen de 15 en 49 jaar zijn analfabeet, tegen 7% van de mannen in dezelfde leeftijdsgroep. 25% van de vrouwen tussen 15 en 49 jaar hebben overgewicht. dit geldt vast niet voor west kenia, waar ook nog malnutritie voorkomt.
488  moeders sterven per 100.000 levend geborenen in kenia. Nou, verdere details zal ik besparen.
 Vandaag een gewone maandag inMundika. weinig spannende casuistiek. wel een jongetje met een spaakverwonding vande fiets die ik donderdag al had gezien. Lelijke vieze wond die er niet echt op was vooruitgegaan. hopelijk gaat de voet het redden. Ik laat hem tweemaal per week terug komen. De bomen die de dokters rond de dispensary geplant hebben beginnen echt last van de droogte te krijgen. Ik begrijp niet waarom de community ze geen water geven terwijl onze tanks nog vol zitten met water. Pffff... ik word wel eens moe dat je ze ook alles moet vertellen en nog eens vertellen...
probeer ook met Ann de bloodslides te analyseren op positieve malariaparasieten. Nog helemaal niet zo gemakkelijk.....
Op onze nieuwe pratende weegschaal blijk ik met de algehele darmreiniging toch zomaar 2 kg te hebben verloren....

off day off line

Pffff.... nu weet ik ook eens wat het is om door een darmvirus of bacterie te worden geveld. Donderdagavond direct na het eten van de kip die toch anderhalf uur had staan pruttelen kreeg ik buikkrampen. 's nachts volledig grote schoonmaak in mijn lichaam. De volgende ochtend slapjes in bed. Alle mannen staken bezorgd hun hoofd om het hoekje van mijn slaapkamer. Dan maar aan de ORS( oral rehydration solution).... een glaasje wijn smaakt beter, maar vandaag even niet... Gert dus alleen naar Kisumu voor het project verkoop dental Hilux: zie www.gertkersten.blogspot.com
Helaas niet gelukt voor de beoogde 3,5 MKsh, dan maar minder en een goede koper zien te vinden.
 Jona had hem nog wel zo mooi opgepoetst: als nieuw.
De hele vrijdag een beetje duffig in huis rondgehangen en op bed gelegen. Nou ja, in Mundika werd ik niet zo gemist voor de schamele 5 patienten. Helaas wil het op de vrijdag niet lukken. Waren we maar tot juni in Buradi gebleven....
Ook zaterdag nog niet helemaal fit. 's middags even naar Mumias gereden en onder de koelte van de bomen bij de pool gezeten. Niet gegolfd, geen puf... Jeetje wat een aanslag op je lichaam. Ach, volgens Kristel ben ik een geluksvogel dat ik nu pas door die kip te pakken ben genomen met al mijn gereis door verre oorden. Vandaag weer echt fit, mar breng de dag in mijn eentje door in lwanya. Gert is vanmorgen vroeg vertrokken voor een prive rondtrip naar Uganda met huurauto en driver joseph die hij ingehuurd heeft. Emily blijft nog een weekje in Mumias, dus het wordt een beetje saaie week alleen in Mundika.
Ach, er zal vast wel weer wat gebeuren hier, want ik heb me hier nooit hoeven te vervelen.
Protus heeft inmiddels de strijd tegen de mieren aangespannen en niet zo zuinig ook. De hele keuken bepoederd met witte mierepoeder.... Geen mier meer te zien. Misschien ben ik daar ook wel ziek van geworden, wie weet. Op mijn verzoek ook weer eens het huis goed schoon gemaakt, zodat we 's nachts niet opgeschrikt worden door een verdwaalde rat....
Emily heeft de fiets in Mumias, dus kan niet even een rondje Mundika doen.

slogans

helaas niet te draaien

maar het omgekeerde vrede is goed

200 schriften nakijken van een klas

revalidatie

Vier jaar geleden heeft een RDN arts bij een toe 13 jarig meisje geregeld dat haar onderbeen werd geamputeerd in Nairobi wegens een aangeboren deformiteit van de voet. Hij liet haar ook een prothese aanmeten. Inmiddels is het meisje 17 jaar en loopt op zich goed met de prothese. Natuurlijk is ze gegroeid en de prothese is te kort. De stomp zakt inmiddels ook te diep weg in de prothese. Na het spreekuur in Mulwakari zijn we met haar naar Busia Hospital gereden naar de zgn. revalidatie en orthopaedische instrumentenmakerij. We kwamen in een middeleeuwse werkplaats waar overal gipsen modellen rondslingerden. De prothesemaker was wat nors en beweerde dat hij destijds de prothese gratis verstrekt had.... Hij kan een totaal nieuwe prothese maken, kosten 45.000 Ksh, 425 euro. Maar hij kan ook de prothese verbouwen voor minder: 5000 Ksh. voor de laatste optie heb ik maar gekozen. Eerst weer terug naar de pharmacy om gips te kopen en vervolgens model aangemeten. Volgende week is hij klaar. Zo kun je toch met relatief simpele ingrepen een meisje een redelijke toekomst geven. Ze kan in ieder geval redelijk lopen en als je hier niet kunt lopen kom je niet ver. de jongen met de vreselijke jiggers was dankzij de lysol en een paar slippers ( dichte schoenen niet gekocht...) wonderbaarlijk genezen. wat een wondermiddel toch....
 De regen laat op zich wachten en het wordt droger en droger. de zon brandt flink midden op de dag en het huis in Lwanya zit vol mieren. Toch maar eens flink spuiten als we er niet zijn dit weekend.
Vrijdag proberen de Dental Hilux te verkopen in Kisumu. Ja, ik kom hier niet alleen om te dokteren.

primary school Irundu

Op de public primary school in Irundu zitten 2000 kinderen verdeeld over 10 leslokalen. Bij gebrek aan lokalen wordt er les gegeven onder de grote mangoboom. Op alle bomen hangen slogans als early sex is bad violence is wrong choose to abstain educ open doors. De school is gratis, maar voor de examens moet 1000 ksh betaald worden, vaak nog teveel voor de meeste ugandezen.

africa museum

impressies

kind met diarree krijgt infuus

clinical officer doet spreekuur

vleermuis in de spreekkamer: rabiesvaccinatie is nuttig

klaslokaal onder de mangoboom

van de grond kun jet eten: alle kinderen ontwormen

uganda irundu

Zaterdag vertrokken Gert Kersten, de tandarts  en ik met driver Joseph naar Uganda om te kijken ofRotary  doctors daar ook nuttig werk zou kunnen doen. Er was al een aantal keren bezoek gebracht aan Irundu een plaats waar de engelse missie een health center heeft opgezet. Vanuit het health center was er een duidelijke vraag om versterking met huisartsen, specialisten en tandarts en vooral ook werk in de rural areas.
Om 10 uur de grens bij Busia over na het vervullen van de nodige formaliteiten voor de auto. De weg van Busia naar Iganga is prima zelfs een middellijn en strepen langs de kant. In Kenia nog nooit meegemaakt. Van Iganga naar Kaliro ook nog een goede weg maar dan houdt het op. het laatste uur van Kaliro naar  Irundu een klassieke rough road met potholes en grote greppels langs de kant. en wat een droogte en dorheid. Overal kleine poppenhutjes langs de kant. in een kraal met een vierkant huisje in het midden. Dorre droogte en wat een armoe poor poorer poorest.... opvallend georganiseerd ronde hutjes . in kenia altijd troeperig met veel rotzooi langs de kant van de weg. Hoe arm uganda ook is, ze zijn wel netter op een of andere manier. Om half een bereiken we al Irundu St Matia health center. Een fraaie compound opgezet met natuurlijk een grote kerk, een keurig guesthouse en health center. daarachter wonen de nonnetjes van het convent dat ook in Mundika is.
 Aangezien de father Stephen die ons zou opwachten naar de beediging van de bisschop is besluiten we Sr Eufresia ( bekend uit mundika) op te zoeken. zij leidt ons rond door de private primary school: keurige klaslokalen zoals we in kenia nooit hebben gezien.
de avondmaaltijd gebruiken we bij de fathers. Een en ander is toch niet zo goed gecommuniceerd met de Engelse thuisbasis: internet werkt hier niet... We leggen het doel van onze missie nog eens uit om geen valse verwachtingen te schepen. een volledig nieuwe jeepline opzetten kan niet gezien de huidige financiële situatie waar RDN zich in bevindt.
Zondag besluiten we naar de bronnen van de Nijl in jinja te gaan. weer een uur over de rough road naar kaliro. Gert is een uitstekende driver en vanaf kaliro zoeven we in anderhalf uur naar jinja. we nestelen ons op de golfbaan met uitzicht op de Nijl die daar het Lake  Victoria verlaat. te warm en te droog om te golfen.
Maandag  beginnen  onze echte survey. in het Health  center zitten weinig patiënten te wachten. een clinical officer doet het spreekuur. de lab technician is naar een meeting dus zij doet ook het lab....
Overal moeten de patienten voor betalen. Vandaar dat er maar weinig patiënten per dag zijn.
, Middags rijden we langs een vreselijk vies Health center waar we rondgeleid worden door de nurse in charge. een blik in het registratieboek: 80-90% diagnose malaria....
Driver Ronald rijdt ons door de velden en het is onwaarschijnlijk hoeveel hutjes je ziet op dorre droge plekjes. Richting meer  plotseling palmbomen, alsof je naar een resort gaat.... alleen het resort mist... een aantal vissersbootjes en een soort visafslag. de tilapia is nog niet binnen. wat een armoe.
Onze conclusie is desalniettemin dat we hier geen jeepline beginnen en de nurses zijn niet zo in voor teaching. Gert heeft al wel een plan bedacht om twee locale jonge mensen op te leiden om te leren kiezen trekken en pijnbehandeling te doen.
We besluiten de volgende ochtend weer richting kenia te vertrekken en RDN verslag uit te brengen.

malariaparasieten ( Emily)

wil je nog een banaan?

palliatieve zorg en funerals

samosa"s

Vanmorgen om half negen zijn er al 7 man sterk bij de dispenasry om een rapport te maken van dispensary, nodig voor de registratie. In mijn ogen had dit al veel eerder kunnen gebeuren maar zo lopen de dingen nu eenmaal in Afrika. De gebruikelijke plicht plegingen en daarna begonnen ze te meten. Ik vertelde ze dat we ook een volledige tekening hebben. Ze willen graag een copie maar gaan vrolijk door met meten. De minister Siminyu laat weten dat hij zo snel mogelijk het rapport laat maken, zodat de registratie kan gaan plaats vinden. we hoeven er echter niet op te rekenen dat voor 1 juli alles loopt want het budget voor het financiele boekjaar tot juli 2013 is op.....
Ik ga maar aan het werk om de patienten te zien. Het aantal malariakindjes begint weer te stijgen ondanks dat het regenseizoen nog niet is begonnen Emily is inmiddels een bijna volleerd laborante en assisteert Ann. Daarnaast kijkt ze zowel met Stanley en mij mee. Heel leerzaam voor iedereen.
Vanmorgen hoorde ik dat Rosemary, de vrouw die ik maandag voor het laast had bezocht dinsdagnacht was overleden. Rustig in het bijzijn van al haar familie. Met Jonathan ga ik de familie condoleren. de hele familie heeft zich voor haar hut verzameld. Echtgenoot komt direct op me af en bedankt ons. Samen zitten we nog even in de hut. Het is goed zo; ze hebben geaccepteerd dat ze niet meer beter kon worden en ze nu rust heeft. 36 jaar met vier jonge kinderen; in Kenia heel normaal.
Jona heeft deze week drie familieleden verloren. Een oom en twee neven. Van de mzungu"s wordt altijd een bijdrage verwacht. Ik heb in de loop der jaren hier de beslissing genomen dat ik een bijdrage wil leveren aan het leven en niet aan de dood. Voor jona is het wel heel belangrijk om zijn neef nog te bezoeken in zijn home village. Vanmiddag gaat hij hem opzoeken en zaterdag drie funerals.
Stanley vertrekt vanmiddag weer naar Kisumu om morgen in de kliniek weer bevallingen te doen. Leven en dood gaan hier hand in hand

alweer jiggers

alle kinderen in het gezin hebben jiggers

Niemand heeft schoenen in dit gezin. Ik geef hem 200 Ksh om schoenen te kopen en volgende week hoop ik de rest van de family te zien. Therapie: in de lysol zodat de vliegen eruit komen en daarna borstelen met een maiscorn. Heeel simpel....

markt matayos

kaupis

zaden en bonen

struma

zoete aardappel

hmmm mango

SAMOSA

laugh is a good drug

In het doctors house liggen servetjes met de opdruk laugh is a cheap medicine. Lachen is een goed medicijn. de schaterende lach van Stanley als hij 's ochtends opgewekt ons een goedemorgen komt wensen. op de fiets naar Myafwa:slippery over de steeds boller wordende weg. gisteren de eerste echt forse onweersbui met hagel, dus vanmorgen nog natte maram. In Myafwa weer een kleurrijke verzameling van mensen. De twins uit het weeshuisje van phaustine komen voor controle. het jngetje van twee maanden met een forse pneumonie is nog niet opgeknapt, maar kijkt een stuk helderder uit zijn ogen. Nog maar een beetje antibiotica erbij. Stanley roept me bij een jonge vrouw die in november een stroke heeft gehad en sindsdien halfzijdig verlamd. Oude gegevens zijn er niet dus moeten we op het verhaal van de moeder afgaan. ze zou een paar maanden in Uganda geweest zijn en daar ziek geworden. Ze heeft nu ook weer koorts maar malaria negatief. we besluiten een HIV test te doen: positief. De puzzel valt in elkaar, waarschijnlijk stroke door HIV meningitis( cryptococcen). verdrietig voor deze 19 jarige jonge vrouw. HIV incidentie zeker nog niet dalend. Stanley vertelde me gisteren dat hij bij zijn internship in het ziekenhuis van Kisumu een kwart van de vrouwen die bevallen HIV positief zijn. Op dit moment doet hij een stage van 6 weken elke vrijdag op de afdeling verloskunde en doet ok zelfstandig bevallingen.
aa het eind van het spreekuur een 60 jarige man die in mei al geweest was met een bloedarmoede van 3,8 gr/dl( echt heel laag). Ijzer gegeven en verder geen oorzaak gevonden. Hij was vergeten terug te komen en was nu weer erg moe en zwak.... Hb van 3,3.... tja, maar weer een snufje ijzer gegeven en wederom gezegd dat hij terug moet komen.
's middags een gesprek met de minister of health van de busia county over de vorderingen van de transitie. Weinig opwekkend. in de afgelopen maanden heeft hij nog niets gedaan om de dispensary te kunnen laten registreren. Vriendelijk glimlachend reageer ik verbaasd. Hij schrikt als ik hem nogmaals vertel dat RDN toch echt 1 juni vertrekt hier.
De schrik bij Stanley is nog veel groter. We zullen het toch niet meemaken dat de dispensary straks staat te verpieteren? Donderdag komt het inspectieteam om een inventarisatie te maken. Had al drie maanden geleden kunnen gebeuren....
Zo werkt het in Kenya nu eenmaal. Maak je geen zorgen voor de dag van morgen.

sterke vrouwen

Op weg naar het Kakamega Forest zien we ze weer lopen: meisjes en vrouwen met de boomstammen op hun hoofd. zorgen dat je voldoende hout hebt om "s avonds te kunnen koken. als we de volgende ochtend door het forest lopen op weg naar de sunrise hill vertelt de gids ons dat het forest vroeger nog veel dichter was, maar door het "sprokkelen" en kappen zelfs dit laatste stukje regenwoud minder dicht wordt. We genieten samen van een stuk ongerepte natuur. de apen slingeren door de bomen.We leren hoe de traditional treatment van malaria is: drie soorten bladeren koken en uit de sappen een medicijn maken. Bovenop de Hill kijken we uit over de Rift Valley en de wijde omgeving van western Kenya.
Vanmorgen rijd ik met jona naar mijn palliatieve patiente Rosemary. zou ze er nog zijn? door de dorre droge shamba rijdend bedenk ik me wat ik haar nog te bieden heb. Ze ligt net als vrijdag op de lemen vloer in haar hut omringd door haar zusters en echtgenoot. als ik binnenkom slaat ze haar ogen op en geeft een blik van herkenning. Haar pols is zwak, maar haar geest toch nog te sterk om te breken. haar jongste dochter zit op een afstand in een prinsessejurk. wat gaat er in dit meisje om? binnenkort heeft zij haar moeder verloren. de nacht was onrustig, mijn morfinepleisters zijn op en het laatste bodempje van de morfinedrank komt in zicht. de zusters wijken niet van haar zijde en houden beurtelings de wacht
In Busia koop ik 5 tabletjes haldol voor 30 cent... ampullen zijn er niet. ik zal haar morgen een tabletje geven als ze er nog is.
We lopen over de markt en vraag me af of ik een matras voor haar zal kopen. toch maar niet. zij doen het op hun manier. elke dag deze dilemma"s. hoever ga je in je verzorging, hulp, wat is nodig in hun eigen cultuur.
wel zie ik weer hoe sterk deze vrouwen zijn. de kracht in hun lichaam is zo sterk dat die gemene ziekte  ze er niet zomaar onder krijgt. deze oerkracht geeft hun kinderen de kracht om verder te leven.

paliatieve zorg in kenya

het hutje van Rosemary, dochter doet de was

Op vrijdag gingen we altijd naar Buradi: het kleine dorpje aan de grensrivier met Uganda. We hielden er spreekuur in een klein kerkje. De meest arme mensen uit de omgeving kwamen hier voor medische zorg. ook met het bootje over uit Uganda, wanneer de waterstand in de rivier niet te hoog was tenminste. In december besloten we hier te stoppen en op vrijdag ook naar Mundika Esikulu te gaan om de dispensary verder uit te bouwen. Na de overdracht zou het district toch geen geld hebben voor in stand houden van de jeepline. we zorgden nog wel voor een betonnen vloer in de kerk.
Het is jammer dat we er niet meer komen. Het had altijd iets speciaals, de rit door de velden steeds dieper het land in. Dan "s ochtends vroeg een wandelingetje naar de rivier en vogels kijken.
Hier in Mundika komen er op vrijdag minder dan 10 patiënten, ondanks aanpassingen op billboard, flyeren en aandacht op zondag in de kerken: de beste manier van reclame hier.
Vanmorgen gaat Emily voor het eerst op de fiets naar Mundika. We bezoeken de terminale patiente in haar hut. ze heeft een relatief rustige nacht gehad en is alerter dan gisteren. Een opleving voor de naderende dood? Ik plak nog een morfinepleister die ik uit Nederland heb meegenomen. Voor haar hut spelen de kinderen en de was hangt alweer te drogen

mundika market en school esikulu

cassave en beans

every child a laptop...

er gaan veel SCHA-PEN in een HOK

aap noot mies